Twee dagen zomerse temperaturen en meteen is er discussie over blote kleding, meer in het bijzonder over de vraag of meisjes in korte broekjes naar school mogen. Een week eerder had de rector van de Groene Hart Rijnwoude school in Hazerswoude de euvele moed vertoond om een paar in zijn ogen te schaars geklede tieners naar huis te sturen met het verzoek wat anders aan te trekken. Met warm weer had dit incident weinig te maken, want we hebben een ijzig voorjaar achter de rug, terwijl de korte broekjes al maanden het straatbeeld domineren. Mode trekt zich nu eenmaal weinig aan van de meteorologische omstandigheden.

De rector oogstte weinig bijval. Een vragenrondje in de Volkskrant leverde vooral lacherig commentaar op – hoe ouderwets moet je zijn om anno 2013 nog met kledingvoorschriften op school aan te komen zetten! Iedereen weet toch dat tieners niets liever doen dan de grens opzoeken en hem overschrijden? Kleding valt onder de individuele vrijheid van expressie en het getuigt van een benepen jaren-vijftig-moraal om die te willen beperken.

Maar de kwestie is breder dan alleen het punt van de korte broekjes. Daarvan zou je kunnen zeggen: minirokje, minibroekje, wat maakt het uit – als het één courant is, heeft het geen zin om moeilijk te doen over het ander. En het minibroekje geeft de draagster in ieder geval meer bewegings- en zitvrijheid dan het minirokje. Ter discussie staat dan ook niet het kledingstuk zelf, maar wat het vertegenwoordigt: de vrijetijdssfeer, waarin mensen kleren aantrekken die ofwel hoog scoren op comfort en slonzigheid ofwel op uitdagendheid.

Als voorbeeld van dat laatste kan het huidige minibroekje dienen (niets anders dan de hot pants uit de jaren zeventig), maar net zo goed de middenrif vrijlatende naveltruitjes van tien jaar geleden of de immer populaire singlets met spaghettibandjes en decolletés in het algemeen, zowel de vrouwelijke als de mannelijke bouwvakkersvariant. Het is allemaal hetzelfde soort vrijetijdskleding.

Meisjes op school is toegestaan wat hun docenten zich niet kunnen permitteren: zich uitmonsteren in uitdagende vrijetijdskledij.

Het ondoorgrondelijke woud van kledingcodes met gedetailleerde richtlijnen voor elk moment van de dag is allang afgeschaft. De Nederlandse kledingcultuur van de afgelopen vijftig jaar kun je samenvatten onder de noemer anything goes. Met één restrictie: er wordt nog steeds onderscheid gemaakt tussen werk/zakelijk en vrije tijd. Op het werk dragen mensen andere kleren (rustiger, formeler) dan in hun vrije tijd. De regels hiervoor liggen niet tot op de letter vast. Er bestaat aanzienlijke vrijheid, maar als het te dol wordt bijvoorbeeld in de decolletésfeer, kunnen chefs werknemers vragen om iets neutralers aan te trekken. In de werksfeer kan de individuele expressie worden beknot ter wille van zakelijkheid en daar kijkt niemand vreemd van op.

Opmerkelijk genoeg wordt leerlingen op school geen strobreed in de weg gelegd in hun individuele expressie. Meisjes op school is toegestaan wat hun docenten zich niet kunnen permitteren: zich uitmonsteren in uitdagende vrijetijdskledij. Misschien snakt de juf van wiskunde ook wel naar een kort broekje en een peilloos decolleté op het werk, maar ze bewaart het toch maar voor buiten school. Waarom? Omdat een sexy outfit afleidt van een taakgerichte werksfeer, waarin algebra en de verrichtingen van Napoleon bestudeerd moeten worden. Wat voor docenten geldt, zou ook voor leerlingen moeten gelden.

Kleding is per definitie een sociaal instrument, waarmee een boodschap wordt overgebracht. Iemand kan wel zeggen dat het hem of haar alleen om de particuliere expressie gaat, maar er is altijd een effect op anderen. Een vrouw die op een onbewoond eiland zit doet geen moeite om zich op te maken, alvorens haar hut te verlaten. Een afzakkende gangsterbroek, doorzichtige bloesjes of T-shirts, lillend vlees dat ergens uitpuilt wekken allemaal gevoelsreacties bij omstanders. Soms van walging, soms van enthousiasme, dat doet er eigenlijk niet toe. Sommige mensen vinden niets leuker dan door middel van provocatieve kleding de aandacht op zichzelf te vestigen. Dat kunnen ze gerust doen, daarvoor staat hun het hele openbare vrijetijdsleven van strand, camping, flaneerboulevard en uitgaanscircuit ter beschikking.

In een zakelijke of schoolomgeving werkt uitdagende kleding afleidend en soms zelfs intimiderend. Omdat dit zich in de gevoelssfeer afspeelt, is er geen beginnen aan om hier regels voor op te stellen. Maar een algemene richtlijn in de sfeer van ‘Houd een beetje rekening met de mensen die tegen je aan moeten kijken’ is in ieder geval een goede oefening voor later.

Als Europa binnen afzienbare termijn ten onder gaat, ligt dat ongetwijfeld aan de onhoudbaarheid van de euro als munteenheid, maar ongenoegen over de regelgeving vanuit het Europees Parlement moet ook niet worden onderschat. Hoe gedetailleerder de afgekondigde regels, hoe meer weerstand tegen het instituut Europa zelf. Neem het verbod op het afbeelden van vrolijke baby’s op blikken melkpoeder. Dat die in West-Europese landen waaronder Nederland allang ontbreken doet niet ter zake. Het is de stompzinnige argumentatie op grond waarvan deze wet tot stand kwam die irritatie wekt.

De redenering komt erop neer dat plaatjes van lieftallige baby’s het product babyvoeding idealiseren, waardoor moeders die gedachteloos in de supermarkt rondlopen er onbewust toe worden aangezet om van borstvoeding over te stappen op een surrogaat. Want elke jonge moeder wil natuurlijk wel zo’n blakend kind hebben. Door deze verleiding weg te houden bij zogende moeders krijgt de volksgezondheid een zetje in de goede richting. Dit is een gedachtegang van het kaliber ‘vlees eten leidt tot agressie’: geen enkel bewijs voor, alleen een intuïtief soort morele correctheid. We weten toch allemaal dat minder vlees eten goed is, zo niet voor de mens zelf dan wel voor de planeet, dat borstvoeding het beste is voor baby’s en dat kunstvoeding daar inferieur bij afsteekt? Maar kennelijk zijn er heel wat onnozele moeders die zich laten betoveren door babyplaatjes als een onmondige door klatergoud. Zij moeten van frivole beslissingen worden afgehouden door de Europese Unie.

De effecten van zo’n verbod lijken me nihil. Aan onnozele moeders geen gebrek, maar zo simpel is hun gedrag nu ook weer niet te beïnvloeden. Aan de beslissing borst of fles liggen andere overwegingen ten grondslag die niets met vermeende onwetendheid hebben te maken en mijlen ver af staan van wat de overheid moeders als ideaal voorhoudt. De Wereld Gezondheid Organisatie (WHO) beveelt aan om tenminste een half jaar borstvoeding te geven (een jaar is nog beter). In Nederland worden dezelfde richtlijn aangehouden met een minimum van drie maanden. Artsen, verloskundigen en kraamhulpen doen er alles aan om borstvoeding te stimuleren, maar in de praktijk haakt de helft van de moeders binnen een maand af en maakt slechts een derde de aanbevolen drie maanden netjes vol.

Wat een tijdopslorpende bezigheid, een dagtaak!

Zelf ben ik ook een zogende moeder geweest. Omdat borstvoeding deel uitmaakte van het totaalpakket, omdat ik deze nieuwe lichaamsfunctie graag wilde uitproberen, en omdat het goed was voor de baby. En ik bewaar er ook mooie herinneringen aan. Maar allemachtig, wat een tijdopslorpende bezigheid. Een dagtaak! Na een maand of twee begon het me behoorlijk te vervelen om steeds maar weer te moeten opdraven. Soms houdt de baby het na een paar minuten voor gezien en kun je een half uur later weer beginnen. De voeding liep terug. Volgens lactatiedeskundigen moet je dan de baby nog vaker aanleggen, maar ik verloor mijn interesse en verlangde ernaar om ongestoord een hele dag op mijn werk te zitten. Dat kwam goed uit, want het zwangerschapsverlof liep op zijn eind. Het vooruitzicht aan de slag te moeten met een kolfapparaat stond me altijd al tegen – kom maar op met die flesjes. Kan meteen ook iemand anders (vader, oppas) de voedingstaak eens overnemen.

Als ik vroeger in gegoede Franse kringen had geleefd, was ik vast zo’n ontaarde moeder geweest met een min in dienst. Je moet er toch niet aan denken een jaar lang op afroep beschikbaar te moeten zijn voor borstvoeding, terwijl je ook in de salon kunt converseren met La Rochefoucauld.

Ik heb nooit het idee gehad dat ik mijn kinderen tekort gedaan heb door op een gegeven moment op flesjes over te schakelen, ook al kwam dat moment te vroeg volgens de heersende opinie. Ik geloof dan ook geen snars van de gezondheidsclaims van de borstvoedingslobby (en per implicatie aan het falen van flesvoeding): de borst geeft minder verkoudheden en andere ziektes, het kind wordt er intelligenter van en er ontstaat een betere hechting. Als dat klopt, zouden hele regimenten naar de toenmalige mode uitsluitend met de fles gevoede babyboomers hebben geleden onder frequente ziektes, subintelligentie en een slechte moeder-kindrelatie. Maar dat deden ze niet en het flesje is een welkom en onschadelijk substituut voor moeders die eens iets anders willen dan zogen. Werken bijvoorbeeld.