In Rotterdam pleiten hulpverleners voor de mogelijkheid om de categorie ‘onmachtige ouders’ via de rechter te dwingen om anticonceptie te gebruiken. Het gaat om vrouwen met een alcohol- of drugsverslaving of een psychiatrische aandoening, die niet stabiel genoeg in het leven staan om voor een kind te kunnen zorgen, niet met geld kunnen omgaan, maar wel al een of meer kinderen hebben gekregen. Een betrouwbare vader is niet voorhanden. Vaak komt de vrouw uit zo’n problematisch milieu dat haar familie ook niet kan inspringen met hulp, zodat de kinderen na verloop van tijd uit huis geplaatst worden in pleeggezinnen of inrichtingen, soms al onmiddellijk na de geboorte. Waarna de vrouw opnieuw zwanger wordt en de cyclus zich herhaalt.

Dit brengt onbeschrijflijke ellende met zich mee. Het ergste wat je een moeder kunt aandoen is natuurlijk haar kind afpakken. Hulpverleners zijn terecht terughoudend om die procedure in gang te zetten, omdat kinderen toch bijna altijd beter af zijn bij hun eigen ouders, hoe incompetent ook, dan in een overheidssysteem. Anderzijds moeten kinderen beschermd worden tegen verwaarlozing, geweld en tegen misbruik door nieuwe vrijers van de moeder. Als het kind in de eigen omgeving opgroeit, raakt het getraumatiseerd. Als het gered wordt en een nomadische reis langs jeugdinstellingen en pleeggezinnen aflegt, raakt het ook getraumatiseerd. Beter ware het, als dat hele kind nooit geboren was.

De frustratie van hulpverleners die zwangerschappen en problematische moeders met kinderen moeten begeleiden is maar al te begrijpelijk. Vooral het herhalingselement (kind weg? oké, dan krijg ik wel een nieuw kind) is hemeltergend. Vanuit hulpverleners in het veld wordt regelmatig verplichte anticonceptie als maatregel voorgesteld. Een jaar of zeven geleden ging het zelfs om verplichte sterilisatie van incapabele vrouwen. Daar wordt dan lang en breed over gediscussieerd, veel schrijnende voorbeelden passeren de revue, maar terecht willen politici hier hun vingers niet aan branden. De integriteit van het lichaam mag niet worden geschonden. Vrouwen beslissen zelf over hun vruchtbaarheid. Mocht het ooit praktijk worden dat een arts op uitspraak van een rechter een tegenstribbelende vrouw van een of andere vorm van anticonceptie voorziet, zou de overheid zich als gewelddadig manifesteren. Dat kan niet. Dan zou Nederland afglijden naar het niveau van een totalitaire staat als China, waar twintig jaar lang het een-kind-beleid vrouwen dwong tot abortussen.

Een zak geld om de vruchtbaarheid van incompetente vrouwen tijdelijk te deactiveren.

Dus blijft de praktijk zoals die was: pappen en nathouden, hulpbehoevende gezinnen in de gaten houden, er zoveel mogelijk begeleiding tegenaan gooien, indringende gesprekken voeren met leden van de doelgroep om ze in de gewenste richting te manoeuvreren. Aan het arsenaal van communicatieve technieken om iemand zo ver te krijgen om een verstandige beslissing te nemen ontbreekt er een waar nooit iemand het over heeft, maar die een heel geschikte hefboom kan zijn: geld. Dwang is verboden, maar verleiding mag wel. Waarom kunnen vrouwen niet met geld verleid worden om hun vruchtbaarheid tijdelijk te deactiveren? Het is tenslotte ook niet speciaal onethisch om tieners een som gelds in het vooruitzicht te stellen, als ze tot hun 21ste niet roken. Van niet-roken hebben ze de rest van hun leven plezier.

Hoe meer geld, hoe groter de verleiding. Bijvoorbeeld 3000 euro voor het onder de huid van de bovenarm ingebrachte anticonceptiestaafje dat drie jaar beschermt tegen zwangerschap. Toestemming voor inbreng van het hormoonspiraaltje levert de vrouw 5000 euro en vijf jaar bescherming op. Als de periode is verstreken, kan de anticonceptie desgewenst verlengd worden tegen eenzelfde beloning. Het meeste geld valt te verdienen met een keus voor sterilisatie: 25000 euro. De kosten van een beloningssysteem om incapabele vrouwen over de anticonceptiedrempel te helpen vormen een fractie van de maatschappelijke kosten van kinderen zonder ouderlijk vangnet. Psychisch leed wordt ook voorkomen. Een investering waar iedereen wel bij vaart.

De onthulling van de identiteit van de schrijfster Elena Ferrante, die wereldfaam verwierf met haar vierluik over twee vriendinnen uit Napels, wekte verontwaardiging. Dertig jaar lang hadden schrijfster en uitgever het geheim in stand kunnen houden. Pas toen een gisse journalist de geldtransacties naspeurde – dezelfde follow the money methode als werd toegepast om de identiteit van de populaire bejaardenhuisschrijver Hendrik Groen te achterhalen – bleek wie er achter dit pseudoniem schuilde.

Zo veel journalistiek speurwerk voor zo weinig baten. Elena Ferrante is haar zorgvuldig bewaarde privacy kwijt en waar zit hem precies de winst voor het lezerspubliek om haar echte naam te weten? Ook nu deze bekend is, zal ze niet bereid zijn tot het houden van interviews die, zoals altijd in schrijversinterviews gebeurt, voornamelijk draaien om de vraag ‘weerspiegelen uw romans uw eigen ervaring?’ Met of zonder pseudoniem hoort Ferrante bij de schrijvers die vinden dat hun boeken voor zichzelf moeten spreken en op hun eigen merites beoordeeld moeten worden en dat hun persoonlijke achtergrond er niets mee te maken heeft. Als iemand zijn privé leven niet wil delen met een hongerige meute, is het akelig om hem toch uit zijn hol te slepen en midden op de markt tentoon te stellen. Dat is zo’n beetje wat met Ferrante is gebeurd. Het recht van het publiek om te weten wint het altijd van het recht van een individu om met rust gelaten te worden.

‘Doorleefd’ zou je kunnen zeggen, maar dat zijn die boeken dus juist niet!

Toch zit er één grappig winstpuntje aan deze identiteitsonthulling, zoals de schrijver Adam Kirsch opmerkte in The New York Times: Elena Ferrante, van huis uit vertaalster, komt uit een geletterd milieu en is in het geheel niet opgegroeid in de achterbuurten van Napels die ze zo treffend beschreef in haar Napolitaanse serie. Ik heb die boeken ook gelezen en ze maakten op mij een onvergetelijke indruk, niet alleen in psychologisch opzicht, maar juist ook in Ferrantes oog voor detail, haar evocatie van de sfeer, het dagelijkse leven en de omgangsvormen in prefeministische tijden. ‘Doorleefd’ zou je kunnen zeggen, maar dat zijn die boeken dus juist niet, wat ze tot mogelijke steen des aanstoots promoveren binnen de discussie over culturele toe-eigening. Mag een intellectuele vrouw uit de gegoede middenklasse wel schrijven over opgroeien in een volksbuurt, als ze daar geen ervaring mee heeft? Ik heb daar geen probleem mee – integendeel, een extra compliment voor Ferrantes verbeeldingskracht – maar, nu haar identiteit bekend is, zullen de tegenstanders van culturele toe-eigening niet anders kunnen dan hun waardering van haar boeken omlaag schroeven: ’t is alleen maar verzonnen!

Het lezerspubliek heeft geen recht op het persoonlijk leven van de schrijver. Dat neemt niet weg dat ook voor mij het boek zelf niet voldoende is. In deze tijden van heen en weer klotsende informatie is dat een onhoudbaar idee. Zodra ik een boek van een mij onbekende schrijver uit heb, stort ik me op google. Voor de recensies, maar ook voor de schrijver zelf. Van de week las ik Imagine Me Gone van Adam Haslett, een roman over een gezin, waarvan de vader en een van de drie kinderen kampen met depressie. Het boek heeft niets te maken met het van clichés overlopende overheidsspotje ‘Depressie, herken de signalen!’ Het is meer van het niveau van William Styrons memoir Darkness Visible: buitengewoon inzichtgevend en elegant verwoord, ook de gevolgen van depressie op de onderlinge familierelaties.

Een van de kinderen (niet degene met depressie) is homoseksueel en ook zijn ontwikkeling wordt buitengewoon aansprekend, empathisch en rijk gestoffeerd weergegeven op een manier die ik niet eerder had gelezen. Authentiek? Ik moest weten of de schrijver zelf ook homoseksueel was en binnen een minuut stuitte ik op een interview met Haslett, waarin ook terloops zijn gay zijn aan de orde kwam. Precies wat ik al dacht. Maar depressief was hij niet geweest. Goede schrijvers putten niet alleen uit zichzelf.