Beste Beatrijs,
In toenemende mate erger ik me aan het Amsterdamse accent en foutief taalgebruik van een vriend, 67 jaar, hoog opgeleid. In de drie jaar die ik hem ken is het voor mij alleen maar moeilijker geworden om het te aanvaarden. Ik besef dat het aan mij ligt dat ik me vooral ook geneer voor anderen in mijn vriendenkring die wel ABN spreken, en tegelijkertijd lukt het me niet me daarvan te distantiëren. Hij weet dat ik me eraan stoor, heeft in het verleden al zonder enig succes geprobeerd er iets aan te doen en vindt het zelf geen probleem. Ik denk niet dat hij weet hoe ernstig zijn accent is en zeker niet in welke mate ik me hiervoor geneer.
Ik overweeg om niet meer met hem op vakantie te gaan om deze reden en dat zal inhouden dat er van af en toe een dagje samen musea bezoeken ook weinig over zal blijven. Is er nog een andere mogelijkheid deze vriendschap te behouden zonder mijn verder oplopende ergernis over zijn uitspraak en taalgebruik? Is deze situatie nog te redden?
Een irritant accent
Beste Een irritant accent,
Wendbaarheid in taal is een dun gezaaide eigenschap.
U ergert zich aan het Amsterdamse accent van uw vriend. Dit is een sprekend voorbeeld van een zinloze ergernis. Een zinnige ergernis zou zijn als uw vriend altijd het licht zou laten branden of zoiets. Dan zou u hem kunnen aansporen om niet te vergeten de lichten uit te doen en met een beetje geluk zou hij zijn gedrag aanpassen. Maar met iemands manier van praten lukt dat niet. Wendbaarheid in taal is een dun gezaaide eigenschap. Neem de manier waarop mensen Engels spreken. De meeste Nederlanders kunnen prima een mondje Engels spreken, maar de Nederlandse uitspraak van het Engels schemert er bijna altijd doorheen – voor anderen dan weer een aanleiding om zich te ergeren aan het ‘steenkolen-Engels’ van de meeste Nederlanders. Die ergernis heeft geen zin, want de sprekers kunnen niet anders. Zo is het ook met accenten. We hebben hier ABN als standaardtaal, maar de meeste Nederlanders hebben wel iets van een accent uit de streek waar ze opgroeiden. En dan hoeven ze niet eens voluit streektaal te spreken (dat kunnen ze vaak ook), maar van een Brabander, een Limburger, een Groninger of een Twentenaar hoor je nu eenmaal aan de tongval, hoe licht ook, waar ze zijn opgegroeid. En van veel Amsterdammers (of Rotterdammers of Hagenaars) net zo goed. Het enige wat ik ervan kan zeggen is: erger u niet! Uw vriend doet het niet expres, het hoort bij hem en het zegt ook niets negatiefs over hem.
Enfin, zinloze ergernis is een irrationeel fenomeen, maar daarom niet minder reëel. Ik kan wel zeggen dat u zich niet moet ergeren, maar u zult uw ergernis net zo min de kop kunnen indrukken als uw vriend in staat zal zijn om zich te voegen naar uw wens om zijn Amsterdamse accent af te schudden. Dan blijft er niets anders over dan de vriendschap af te bouwen. Dan verliest u natuurlijk wel een vriend, met wie het verder waarschijnlijk leuk omgaan was.
