Het percentage vrouwen in de top is om te huilen volgens minister Ingrid van Engelshoven. Al in 2016 had een streefcijfer van dertig procent bereikt moeten worden, maar in 2017 was nog geen 12 % van de topbestuurders vrouw. Als bedrijven hier niet serieus werk van maken, komt er zwaarder geschut dan een dringende aansporing, mogelijk quota.

Quota oftewel dwang, sancties, pistool op de borst, boetes, schande, zwaaien met hel en verdoemenis alleen om meer mantelpakken om de tafel te krijgen. Terwijl die vrouwen helemaal niet staan te trappelen. Anders zou de groei van het aantal topvrouwen heus wel sneller gaan. Er bestaat allang geen samenzwering meer van mannen die elkaar de baantjes toeschuiven en vrouwen die zich aandienen op slinkse wijze uitsluiten en op een zijspoor rangeren. Integendeel, elke vrouw die een gooi doet naar de macht mag rekenen op applaus. Voor ambitieuze vrouwen wordt juichend de rode loper uitgerold.

Ex-minister Edith Schippers is een goed voorbeeld. Mark Rutte had haar op het oog om Halbe Zijlstra op te volgen als Minister van Buitenlandse Zaken, maar Schippers weigerde, omdat ze haar tienerdochter had beloofd meer thuis te zijn. Een uiterst capabele en ervaren vrouw die de vacature vast uitstekend had vervuld kiest toch voor haar privéleven. Dat komt natuurlijk wel vaker voor – ziehier de achtergrond van het gebrek aan topvrouwen niet alleen in het bedrijfsleven maar ook bij de overheid – en ik kan maar niet doorgronden wat hier het probleem van is. Geen enkele vrouw is aan haar stand verplicht om het gezinsleven op te offeren aan het maatschappelijk belang en als een vrouw geen zin heeft om een emancipatoire voorbeeldfunctie in te nemen, hoeft dat ook niet.

Als er dwang aan te pas moet komen om deze weigerneigingen van vrouwen in te tomen, kan dat uiteindelijk ertoe leiden dat niet alleen bedrijven boetes krijgen als ze geen vrouwen in topfuncties aanstellen, maar dat ook individuele vrouwen bestraft worden, als ze nee zeggen tegen een topfunctie. Noblesse oblige. Het gebrek aan topvrouwen is overigens een betrekkelijk futiel probleem – het gaat over minder dan een procent van de functies in de maatschappij. Het zijn niet alleen vrouwen die er niet aan te pas komen, 99 % van de werkende mannen zit ook niet in een topfunctie en zal het ook nooit zo ver schoppen.

Vrouwen kunnen het best, maar ze willen het niet.

Interessanter is het man-vrouwverschil in beroepsbeoefening binnen de zogeheten STEM-vakken (science, technology, engineering, math), oftewel het exacte-wetenschappen-en-techniek domein. Van oudsher is dit het terrein van mannen, maar ook hier geldt dat vrouwen al bijna een halve eeuw van harte worden aangemoedigd (Kies exact) om zich in deze richting te begeven en carrière te maken. Er is werkelijk niemand die meisjes een strobreed in de weg legt, als ze belangstelling voor techniek of wiskunde aan de dag leggen. Integendeel, ook voor deze meisjes en vrouwen wordt de rode loper uitgerold. Niet dat het veel oplevert. De helft van de vrouwen die in een of ander technisch beroep of op de programmeer-afdeling van een bedrijf terecht is gekomen na het volgen van een daarop gerichte opleiding houdt daar na een tijdje mee op, omdat ze toch liever ‘iets met mensen’ willen doen. Ze kunnen het best, maar ze willen het niet.

Valt hier iets aan te verhelpen? Jazeker! Kijken we naar de resultaten van het World Economic Forum’s Global Gender Gap Report (Wall Street Journal, 1-3-2018): de landen met relatief weinig wettelijke bescherming voor vrouwen zoals Algerije, Tunesië, Albanië en Verenigde Arabische Emeritaten hebben het hoogste percentage (41%) vrouwen in de exacte wetenschappen. Landen met veel bescherming van vrouwenrechten en veel vrijheid voor vrouwen, zoals Zweden, Noorwegen, Finland (Nederland zal hier ook wel bij horen) hebben het laagste percentage (20 %) exacte vrouwen.

Hoe meer man-vrouwgelijkheid in een maatschappij, hoe harder de vrouwen weglopen naar zogenaamd vrouwelijke studies en loopbanen. Hoe meer vrouwen worden achtergesteld en in vrijheid beperkt, met des te meer enthousiasme zij zich werpen op weg- en waterbouwkunde en de ict-sector. Onder de boerka met die vrouwen!

In de film The Florida Project probeert een jonge moeder met haar dochtertje van een jaar of vijf te overleven in een van de vele motels in de buurt van Disney World. De lichtelijk vervallen gebouwen met hun kitscherige pasteltinten als prelude op het Disney-paradijs staan in een volstrekt desolate omgeving van autosnelwegen, parkeerplaatsen, goedkope wafelrestaurants en convenience stores. Het is zomervakantie, de zon blikkert en het kind hoeft niet naar school. De film ontrolt zich vanuit het perspectief van het meisje dat speelt en kattenkwaad uithaalt met een paar vriendjes, maar eigenlijk gaat het verhaal over de moeder die zich niet kan staande houden in het leven. Die ondergang zie je al vanaf het begin aankomen, toch maakt de taaiheid waarmee ze zich te weer stelt indruk.

Kort samengevat is het probleem dat het leven heel erg duur is, als je geen geld hebt. Als je geen partner of familielid hebt die voor neveninkomsten kan zorgen of desnoods alleen maar oppast, kun je als alleenstaande moeder geen reguliere baan vinden. In de sector ongeschoold werk moet je minstens vijftig uur per week draaien om een minimaal inkomen te verwerven en wie let er dan op je kind? Een huurhuis zit er niet in en als je niet op straat wil leven, wordt het een motel, maar dat kost 30 dollar per nacht. Als reguliere part time baantjes niet lukken, wordt het hosselen om de motelkosten te betalen. We zien de jonge moeder dubieus verkregen (namaak?) merkparfum proberen te slijten aan toeristen. Ze marchandeert met de hotelmanager over uitstel van betaling. Het dochtertje mag een tijd meeliften met de gratis wafels die de moeder van een vriendje verstrekt via de achterdeur van het wafelrestaurant, waar die moeder werkt als serveerster (zij heeft in haar motelkamer haar eigen moeder als oppas). Ze ontvangt tegen de regels een man in haar kamer voor seksuele diensten, terwijl het meisje zoet in bad zit, berooft hem stiekem van de Disney World toegangsarmbandjes die voor zijn gezinsleden zijn bestemd, en maakt die te gelde aan weer een andere toerist.

Rijken hebben personeel en noemen dat zelfredzaamheid.

Het zijn allemaal op zijn best schimmige, maar doorgaans keihard illegale activiteiten die onafwendbaar op rampspoed afkoersen en toch dwingt de vindingrijkheid bewondering af. Ik moest aan deze moeder denken, toen ik vorige week een inzicht gevend stukje van Maxim Februari in de NRC las over zelfredzaamheid. Hij stak de draak met de hypocriete oproep van het rijke deel van de maatschappij om de armen zelfredzaamheid aan te leren, omdat het hun daaraan ontbrak (ik parafraseer het even). Te veel hulpeloosheid, te veel je hand ophouden bij de overheid, te veel toeslagen, te veel softheid kortom. Nee, dan de rijken. Die zijn pas zelfredzaam. Voor elk probleem in het dagelijks leven dat zich voordoet hebben ze personeel. Riolering verstopt? Dakpan eraf? Tuin een bende? Geen zin om voor de kinderen te zorgen, te koken of de hond uit te laten? Belastingformulieren invullen? Ze huren gewoon iemand in die de klusjes voor ze opknapt. Die hele zelfredzaamheid is niets anders dan de potentie om geld tegen het probleem aan te gooien. En dan ook nog trots zijn op jezelf dat je het beter aanpakt dan die losers aan de onderkant.

Dit zijn zo van die problemen, waarvoor geen oplossing bestaat, en ik word er ook heus niet meteen communist van, maar wat minder gevoel van entitlement, wat minder het idee dat hun vanzelfsprekend intellectueel superieure kinderen de duurste excellente universiteiten zullen bezoeken, waarna een glorieuze internationale carrière hun deel zal zijn, zou de rijken sieren. Uiteindelijk is het toeval waar een mens wordt geboren. Dat besef dwingt tot nederigheid.