De Ouderenpartij 50Plus heeft bij haar aankondiging om mee te doen aan de Provinciale Staten-verkiezingen vooralsnog weinig enthousiasme kunnen incasseren. Het was misschien niet handig om voor een optreden bij Pauw & Witteman lijstduwer Jacques D’Ancona af te vaardigen. De goede man kon nauwelijks antwoord geven op de vraag wat de nieuwe partij nou eigenlijk beoogde (wel was roerend om van hem te vernemen dat hij had gewacht met als homo uit de kast te komen tot zijn beide ouders waren overleden, maar voor dat onderwerp zat niet hij maar Arie Boomsma aan tafel) en hij zal niet veel kiezers hebben gemobiliseerd.

Een blik in het verkiezingsprogramma bevestigt inderdaad de indruk van graaiende oudjes. Het is een en al gezeur om geld: de aow mag niet naar 67 jaar, maar moet gehandhaafd blijven op 65. Aow’ers moeten meer vakantietoeslag krijgen en een dertiende maand. Voor rijke gepensioneerden moet de destijds door Wouter Bos ingestelde belasting op aow weer worden afgeschaft. De successiebelasting op erfenissen tot 250.000 euro moet afgeschaft worden. En verder moeten 65-plussers recht krijgen op gratis openbaar vervoer buiten de spits.

In het licht van de economische crisis die toch echt nog niet voorbij is, gezien het begrotingstekort, de problemen met pensioenfondsen, de malaise op de huizenmarkt en de bezuinigingen op alle maatschappelijke fronten, zijn dit bepaald wereldvreemde eisen te noemen. Alsof je in een houtje-touwtje snackbar zonder blikken of blozen ossenhaas à point bestelt. Om een en ander vervolgens te financieren wordt voorgesteld de defensiebegroting te halveren en, daar heb je ze weer, overbodige ambtenaren te ontslaan. Dream on, zullen we maar zeggen, dit soort ideeën valt niet serieus te nemen.

Het lastige van politieke partijen die zich opwerpen als belangenbehartiger van een bepaalde demografische categorie is dat die groep altijd veel heterogener is dan het kenmerk dat de groep zogenaamd verenigt. Deze nieuwe 50Plus partij lijkt zich in de eerste plaats tot babyboomers te richten, maar het enige opmerkelijke van de babyboomers is dat het er heel veel zijn. Meer dan de generatie voor hen en ook meer dan de generatie na hen. Het zijn er zo veel dat ze de maatschappij (tijdelijk) doen vergrijzen. Maar behalve hun grote aantal en het feit dat ze dezelfde liedjes uit de top-2000 herkennen hebben babyboomers niet zo veel gemeenschappelijk. Je hebt er rijke onder en arme, hoogopgeleide en laagopgeleide, linkse en rechtse, succesvolle en losers. De generatie zelf is als een dwarsdoorsnede van de hele maatschappij. Dat geldt trouwens evenzeer voor de nog ouderen, de 70-plussers. Ook de oudste leeftijdscategorie beslaat het hele spectrum van arm naar rijk. Het is merkwaardig om ouderen als een aparte belangengroep af te schilderen en te voorzien van allerlei behoeftigheidsindicaties, want zeker twee derde van de ouderen is helemaal niet zielig, althans niet zieliger dan vele jongeren die het ook niet makkelijk hebben en ook worden gekort.

Toch zijn er temidden van alle eisen om meer poen in het 50Plus partijprogramma twee lichtpuntjes te vinden: het ene is om de extra vrije dagen waar oudere werknemers recht op hebben (de zogenaamde oude-lullen-dagen) af te schaffen en het andere is om meer vijftig-plussers aan het werk te krijgen. De regeling om mensen boven de 50 met het klimmen der jaren steeds meer vakantiedagen toe te kennen is niet alleen duur en in hoge mate verspillend, maar rangeert oudere werknemers ook op een zijspoor. Zo iemand die voortdurend het vliegtuig neemt naar verre streken of steeds dagjes thuis hangt op de bank wordt tot een misbare spek-en-bonen werker gedegradeerd. Geen wonder dat vijftig-plussers er niet in kunnen slagen om een baan of zelfs maar aangenomen werk te vinden, ook niet als ze vrijwillig afzien van verworven rechten. Een verkeerd geboortejaar op een sollicitatieformulier heeft hetzelfde effect als iemand die uit z’n mond stinkt: de pechvogel wordt niet eens in overweging genomen. Maar hoe die leeftijdsdiscriminatie te bestrijden? Het partijprogramma zwijgt erover.

Het zou mooi zijn als mensen tussen de 50 en 65 gewoon weer ‘volwassenen’ genoemd zouden worden met dezelfde rechten en plichten als volwassenen tussen pakweg 25 en 50 jaar. Maar het bestaan van de Ouderenpartij 50Plus zal alleen maar het idee versterken dat mensen vanaf hun 50ste oud, irrelevant en tuk op gratis vakantie zijn.

Het beslommeringsloze eindejaarsreces bood ruimte voor een kleine culturele inhaalslag. Nog even de boter eruit braden ook, voordat de toegangsprijzen tot een scherpere selectie zullen dwingen. De film Winter’s Bone (prachtige film, geen kip in de zaal bij de ochtendvoorstelling) werd zoals gebruikelijk voorafgegaan door een paar trailers van wat we nog meer aan moois kunnen verwachten in het segment van de kwaliteitsbioscopen. De trailer is een kunst op zichzelf. Hij moet een indruk geven van waar de film over gaat en tegelijk genoeg te raden overlaten om de toeschouwer te prikkelen tot later bioscoopbezoek. Die van Black Venus vatte de inhoud zo perfect samen dat ik al na dertig seconden het gevoel had de hele film gezien te hebben, al kan dat ook komen doordat ik deze geschiedenis kende uit een boek.

Het verhaal gaat over een zwarte vrouw, Saartjie Baartman (behorend tot de Zuid-Afrikaanse Khoi-stam, ook wel Hottentotten genaamd) die in de 19de eeuw inging op het voorstel van een Britse impresario om in Europa geld te verdienen door zichzelf op kermissen tentoon te stellen als specimen van een niet zo nobele wilde. Saartjie was dik en had een enorm achterwerk, waarmee ze uitdagend zwaaide onder woest gedans. Overal waar ze optrad, ook in salons van de aristocratie, verlustigde het publiek zich bij de aanblik van haar onbeschaafdheid.

Erik Spaans wees in zijn recensie (HP/De Tijd, 7-1-2011) op de paradox dat de filmmaker een negentiende-eeuwse freakshow pas kan becommentariëren, als hij er eerst zelf een creëert. Precies die vieze smaak liet de trailer al achter. De joelende voyeuristische toeschouwers worden weliswaar neergezet als onbeschaafde primitievelingen, maar door op jouw beurt die beschamende vertoning te gaan zitten bekijken in de bioscoop, betoon je jezelf geen haar beter dan de eerdere voyeurs. Black Venus draait om de sensatie van het onvertogene, want dat racisme verkeerd is wisten we tenslotte al.

Voyeurisme en sensatiezucht liggen eveneens ten grondslag aan de tentoonstelling Body World in Rotterdam, waar de geplastineerde lijken van Gunther von Hagens te bezichtigen zijn in diverse dartele poses. Niet dat ik er geweest ben (de schilderijen van Edvard Munch en Kees van Dongen in dezelfde stad vormden een heel wat verheffender tijdpassering), maar de populariteit van de lijken (expositie verlengd wegens overmatige belangstelling) geeft stof tot nadenken. Jongeren die met geen stok het museum in te krijgen zijn, staan in de rij voor een kaartje. Eigenaardig hoe mensen die normaal gesproken in slaap sukkelen boven een plattegrond van de bloedsomloop, nog nooit betrapt zijn op enige belangstelling voor de monnikskapspier en ‘iewl’ roepen bij de aanblik van orgaanvlees, zich nu ineens verdringen voor het inwendige menselijk lichaam. O, dus zo zien door een infarct getroffen hersenen eruit! En kijk eens hoe vernuftig het maag-darmstelsel in elkaar zit!

De overledenen hebben hun lichamen formeel gedoneerd uit belangenloze liefde voor de wetenschap, maar mogelijk ook om bewaard te blijven in plaats van te desintegreren. De tentoonstelling gaat onder het mom van educatieve doeleinden. Ethisch gezien is de zaak dichtgetimmerd, toch verdenk ik bezoekers ervan dat ze niet zozeer gespitst zijn op een beter inzicht in de onderhuidse mens, als wel op de sensatie om zonder pijn naar echte lijken van echte mensen te kunnen kijken. En er vervolgens over te giebelen, wat weer niet de bedoeling was van degenen die hun lichaam afstonden, maar zo gaan die dingen.
Gunther von Hagens heeft aangekondigd dat hij zelf na zijn dood (hij lijdt aan parkinson) eveneens geplastineerd wil worden en in een verwelkomende houding als gastheer wil postvatten bij de ingang van zijn eigen tentoonstelling. De hele poppenkast geeft een macabere draai aan het begrip recycling. Elke cultuur heeft wetten tegen het sollen met lijken, maar als mensen zich aanmelden om na hun dood als kermisattractie te dienen, mag het ineens wel.

Het is hypocriet amusement, net zoals Black Venus een vorm is van meta-racisme. Intussen wordt in Mark Twains Huckleberry Finn het kwetsende woord ‘nigger’ vervangen door ‘slave’. Met terugwerkende kracht wordt het boek van zijn angel ontdaan en politiek correct gemaakt. Kennelijk zijn woorden bedreigender dan beelden en lijken.