Nederlandse ouders zijn in meerderheid ongelooflijk ruimdenkend en tolerant. Volgens een onderzoek, gepubliceerd in het septembernummer van opvoedblad J/M, heeft 57 procent van de ondervraagde ouders er geen probleem mee als hun dochter zou thuiskomen met een allochtoon vriendje als aanstaande schoonzoon. Voor een zoon met een allochtone vriendin ligt het acceptatieniveau op 62 procent. Meer dan de helft van de ouders stelt zich dus in principe accepterend, omarmend, kleurenblind en anti-discriminerend op tegenover de partnerkeus van hun kinderen. Hiermee demonstreren ze een politiek-correcte zuiverheid die, als iedereen er maar zo over zou denken, uiteindelijk culturele verbroedering en de wereldvrede dichterbij kan brengen. Tenslotte geldt het interetnische, interculturele huwelijk als het toppunt van integratie.

Heel mooi, maar ik vertrouw het niet. Ik geloof er niets van dat er ouders bestaan die vanuit volle innerlijke overtuiging verkondigen dat het hun niet uitmaakt met wie hun kinderen in zee gaan, zolang ze maar van elkaar houden. Dat is weliswaar de gangbare sociaal-wenselijke opstelling, maar die laat alleen maar zien hoe groot het taboe is om überhaupt een mening over de partnerkeus van je kinderen te ventileren. In dat opzicht valt het me nog mee dat zo’n veertig procent van de ondervraagden toch wel enig bezwaar tegen interculturele allianties toegaf.

Zodra het woord ‘allochtoon’ valt, raakt iedereen verlamd in de Pavlovreactie: gij zult niet discrimineren!

Het venijn in dit onderzoek zit in het woordje ‘allochtoon’. Zodra dat valt, gaan er alarmbellen rinkelen en raakt iedereen verlamd in de Pavlovreactie: gij zult niet discrimineren! En natuurlijk is het fout om mensen op grond van afkomst uit te sluiten bij het aannemen van personeel, het toewijzen van woningen of het betreden van openbare locaties. Maar dat gaat over burgerrechten in een democratische maatschappij. Vriendschap en liefde bevinden zich in het privédomein dat juist wel wordt geregeerd door discriminatie, oftewel het maken van onderscheid. De keuze van een (levens)partner is de meest discriminatoire beslissing die een mens kan maken. Die keus komt immers neer op: jij wel en alle andere mensen van de wereld niet, althans voorlopig niet.

Omdat de definitieve partnerkeus van een kind zo’n belangrijke beslissing is die ook gevolgen heeft voor de latere familieverhoudingen, kan een toekomstige schoonzoon/ -dochter ouders niet onverschillig laten. Dat er liefde bij te pas komt is mooi, maar niet genoeg. Ouders zullen sommige gegadigden eerder aan hun hart drukken dan andere. Kerncriterium in deze beoordeling is homogeniteit. Past de potentiële partner een beetje in de familie of niet? Hoe minder de geliefde van een kind lijkt op het kind zelf danwel op de familie, hoe minder enthousiast de ouders zullen zijn. Enerzijds uit eigenbelang: het is makkelijker om iemand te verwelkomen die als het ware in een gespreid bedje valt. Anderzijds houden ouders meer dan hun verliefde kind de lange termijn in de gaten.

Ontegenzeggelijk hebben relaties tussen mensen die achtergrond en overtuigingen delen een grotere overlevingskans dan relaties die in het teken van verschillen staan. Doorgaans staan ouders niet te trappelen van vreugde, wanneer hun kind een buitenlander als partner dreigt te kiezen die de taal niet spreekt. Of wanneer zich iemand aandient die vijftien jaar ouder of jonger is dan het kind zelf, een totaal andere godsdienst of levensbeschouwing heeft, uit een andere sociaal-economische klasse (veel hoger of veel lager) komt, of uit een andere cultuur met andere gewoonten. Een keuze voor heterogeniteit is vragen om moeilijkheden.

Ook wanneer toekomstige partners veel gemeenschappelijks hebben is een bestendige relatie lastig genoeg om overeind te houden. Laat staan wanneer er sprake is van radicaal botsende levensopvattingen. Waar ook ter wereld hebben ouders een voorkeur dat hun kinderen een partner kiezen van dezelfde culturele en religieuze afkomst. In Nederland ook – alleen durft zestig procent daar niet voor uit te komen.

De kracht van de veelgeprezen tv-serie Mad Men zit voor een groot deel in de glamourisering van een tijdperk: de jaren zestig vlak voor de maatschappij onder invloed van de jeugdrevolte begon te verslonzen. Ten tijde van Mad Men bevindt de enkele aanstormende hippie zich in marginale, armlastige kunstenaarskringen; op kantoor en trouwens ook in de huiselijke kring ziet iedereen er perfect gestyleerd en gesoigneerd uit, alsof men permanent op een cocktailparty verkeert. De indruk van party time wordt extra versterkt door de alomtegenwoordigheid van drank en tabak. Voor de televisiekijkers in 2011 is vooral het vanzelfsprekende roken in wat voor omstandigheden dan ook shockerend. Bij vergaderingen, in de lift, in restaurants, in bed, in de auto, in aanwezigheid van kinderen – hoe durfden ze!

Hoe waarheidsgetrouw alles in de serie ook eruit ziet, van de kleding tot en met het typerende jaren-zestig-kantoormeubilair, dat er toch sprake is van een gelikte voorstelling van zaken kun je afleiden uit wat er níet in beeld wordt gebracht: nergens lege flessen of vuile glazen en vooral geen volle asbakken. Met het tempo waarmee de heren en dames sigaretten opsteken zou je overal volle asbakken verwachten, want je ziet Don Draper er niet voor aan dat hij na weer een moeizame bespreking op zijn kamer zelf naar het kantoorkeukentje loopt om de peuken weg te gooien. En een shot van het omkeren van een asbak in de prullenmand naast het bureau komt ook niet voor.

Ze roken en drinken als ketters, maar de fysieke sporen hiervan blijven de kijker bespaard, waardoor het beeld toch weer hygiënischer is dan de werkelijkheid geweest moet zijn. En de geur van rook moet de kijker er ook bijverzinnen, al spreekt men tegenwoordig natuurlijk van de ‘stank’ van rook. Het is opmerkelijk hoe ingrijpend de gevestigde opvatting over de geur van rookwaren is veranderd. Binnen dertig jaar sloeg die om van een neutrale, min of meer vanzelfsprekende olfactorische begeleiding van het dagelijkse leven naar een walging opwekkende stankbron. Ik heb het nu niet over de ongezondheid van het roken zelf (die staat buiten kijf), maar zuiver over de ruiksensatie. De geur van rookwaar (sigaret, sigaar, pijp) wekt dezelfde publieke reactie als de geur van bedorven eten of een ondergepiste wc. Ook rokers geven nederig toe dat roken stinkt en dat de stank in de kleren, de gordijnen, ja zelfs in de huid gaat zitten.

Als kind al vond ik de geur van sigarettenrook die de volwassenen uitbliezen lekker en prikkelend.

Geur is een subjectieve sensatie. Hoewel de voor- en afkeuren in geuren grotendeels aangeboren zijn (de afkeer van de geur van lijken, poep en rotting is algemeen menselijk, evenals een aangename sensatie bij de geur van vers brood of aardbeien), bestaan er toch individuele verschillen. Zo slaag ik er maar niet in om de geur van rook werkelijk smerig te vinden. Als kind al vond ik de geur van sigarettenrook die de volwassenen uitbliezen lekker en prikkelend. Zelfs de uitgesproken geur van een ruimte die ’s ochtends na een feest doordrenkt was van rook en verschaald bier heeft me nooit tegengestaan. Die specifieke day after geur, vroeger standaard aanwezig in kleine cafés, valt nergens meer op te snuiven, maar soms heb ik er nog heimwee naar.

Terwijl iedereen geniet van frisse, rookvrije ruimtes, waar je vrijuit kunt ademhalen zonder dat die smerige rook in je kleren gaat zitten, heb ik andere problemen met stank. Sinds het rookverbod ruik ik de medemens en dat valt niet mee. Vooral op feestjes, borrels en recepties heerst olfactorische opdringerigheid. Ik sta met iemand te praten en word overvallen door een gemene zweetlucht die mijn gesprekspartner uitwasemt. Ik ruik slechte adem, ongewassen truien, de zurige ademtocht van witte wijn, goedkope aftershave en te zware parfums. Geuren die me vroeger nooit opvielen, omdat de rook bij dat soort gelegenheden als een massieve deken fungeerde die alle verdere onwelriekendheid verzwolg. We mogen ons gezonder gedragen, de stank is er niet minder op geworden.