Stel er is een onderzoek gedaan naar het hebben van huisdieren. Honden, katten, parkieten, maakt niet uit. Uit het onderzoek komt naar voren dat de ene groep van huisdierbezitters (laten we ze voor het gemak mannen noemen) alleen maar plezier heeft met hun huisdier. De andere groep (bestaande uit vrouwen) ervaart vooral problemen: ze tobben met hondenhaar op de canapé, met schuwe, te dikke katten en ze zitten om de haverklap bij de dierenarts. Je zou dan toch denken dat die vrouwen het niet helemaal goed aanpakken en dat ze wellicht een voorbeeld zouden kunnen nemen aan hoe mannen met hun huisdier omspringen.

Precies zo’n onderzoek is uitgevoerd door het SCP, het was alleen iets breder van opzet, het ging over tijdsbesteding. Iedereen heeft te maken met betaald werk, onbetaald werk (huishouden en kinderzorg) en vrije tijd (leuke dingen, hobby’s). Zoals bekend besteden mannen meer tijd aan betaald werk dan vrouwen. Van de huidige generatie dertigers hebben vrouwen een hogere opleiding genoten dan mannen, maar ze werken overwegend in deeltijd, terwijl 87 procent van de mannen full time werkt. De zorgtaken thuis worden vergeleken met vroeger veel evenrediger verdeeld. Mannen besteden daar zelfs zo veel tijd aan dat ze per week gemiddeld drie uur minder ‘voor zichzelf’ overhouden dan vrouwen. Toch zijn het de vrouwen die klagen over drukte en een opgejaagd gevoel.

Even voor de goede orde: een man komt thuis na een volle werkdag op kantoor, gaat het eten koken omdat het die dag z’n beurt is, en zo niet dan staat hij wel ingeroosterd om de kinderen te vermaken of in bad en bed te leggen, hij gaat al naar gelang de afspraken het gras maaien, de belastingen invullen of twee keer per week boodschappen inslaan, en de vrouw klaagt dat ze niet kan genieten van haar vrije tijd omdat het leven zo druk is. Intussen heeft haar man drie uur minder vrije tijd dan zij en heeft nergens een probleem mee.

Nu is het niet zo moeilijk om te detecteren waar die opgejaagde gevoelens vandaan komen. Ik kan me die periode met werk en kleine kinderen nog goed herinneren. Een eindeloze carrousel van taakjes en taakonderbrekingen, waarin vakanties geen rustpunt maar juist een intensivering van de drukte vormden. Maar je kunt het voor jezelf natuurlijk altijd nóg ingewikkelder maken.

En weer moeten de ridders op het witte paard vrouwen in nood redden.

Vrouwen sloven zich in de kinderzorg veel meer uit dan vroeger gebruikelijk was. Ze rijden rond met twee of drie te grote kinderen als vadsige padden in een bakfiets, terwijl ze die kinderen vanaf hun vijfde zelf kunnen laten meefietsen. Ze verwerken onafzienbare stapels wasgoed, omdat een kind tegenwoordig niet meer twee dagen achter elkaar dezelfde kleren aan mag hebben. Ze manen het kind niet aan om huiswerk te maken, maar zitten ernaast om het samen te doen en besteden uren aan het voorbereiden van spreekbeurten en het schrijven van werkstukken. Ze staan week in, week uit langs de lijn bij sportwedstrijden, terwijl eens per kwartaal voldoende is. Ze maken verantwoorde, gezonde verjaardagstraktaties met cocktailprikkers en geinige augurkjes, terwijl ze ook een zak dropveters kunnen meegeven.

Waar die uitsloverij vandaan komt is me een raadsel, want als je kinderen bijtijds leert om zelf ergens heen te fietsen, aan hun gymspullen te denken, hun lakens te verschonen, hun lunch klaar te maken, betekent dat een enorme verlichting. Delegeren is het beste middel tegen het te druk hebben en delegeren verhoogt ook nog eens de zelfredzaamheid van kinderen. Hoe moeilijk kan het zijn?

Fout dus. Volgens Wil Portegijs van het SCP ligt de oplossing voor deze zielige vrouwen in een betere taakverdeling thuis. De mannen moeten nog meer aan de bak. Het zijn toch altijd weer de ridders op het witte paard die vrouwen in nood moeten redden. Heerlijk, die emancipatie.

Partnerkeus is de belangrijkste beslissing in het leven. Niet de vrijblijvende spielerei met relaties, maar de keus om definitief met iemand in zee te gaan. De keus met wie je je leven gaat vervlechten is belangrijker dan welke opleiding, wat voor werk of woonomgeving, omdat verkeerde keuzes op die gebieden altijd bijgesteld kunnen worden in het licht van voortschrijdende persoonlijke ontwikkeling, terwijl een verkeerde partner als een bedorven mossel het leven vergiftigt. Niet alleen van de ongelukkig getrouwden zelf, maar ook van eventuele kinderen. Bovendien is het duur om weer van elkaar af te komen.

Pastoraal filosoof en levenskunstenaar Alain de Botton, altijd bezig met het brengen van geluk onder mensen die in duisternis verkeren, verbaasde zich onlangs op de opiniepagina van NRC dat het probleem van de verkeerde partnerkeus niet hoog op de maatschappelijke agenda staat, zoals met roken of verkeersdoden wel het geval is. Ook echtscheiding brengt onnoemelijk veel slachtoffers met zich mee. Dat komt volgens De Botton doordat mensen in de westerse cultuur zijn blijven steken in normatieve opvattingen over het romantische huwelijk. Dat was weliswaar een stapje vooruit vergeleken bij de daaraan voorafgaande praktijk van het verstandshuwelijk (dat hij vulgariserend samenvat als het bij elkaar voegen van twee lapjes landbouwgrond), maar pakt nog steeds desastreus uit.

Send in de psychologen, alsof er niet al genoeg clowns in deze markt opereren.

Mensen hebben geen zelfkennis, laat staan dat ze anderen kunnen doorgronden, dus storten ze zich verblind door verliefdheid in een huwelijk met voorspelbare gevolgen: veertig procent houdt geen stand. Je zou verwachten dat De Botton een greep doet in het filosofische medicijnkastje, maar nee, het is tijd voor het psychologische huwelijk: ‘In een verstandige samenleving zouden potentiële partners elkaar gedetailleerde psychologische vragenlijsten voorleggen en zich uitvoerig laten testen door teams van psychologen.’ Send in de psychologen, alsof er niet al genoeg clowns in deze markt opereren.

Nu is de psychologie een mooi vak in de reparatiesfeer, maar op individueel niveau voorspellen is niet de kracht ervan. De Botton hanteert een, alweer vulgariserende, opvatting van de psycholoog als ‘iemand die door je heen kan kijken’, een idee dat elke eerstejaars psychologiestudent binnen een week wordt afgeleerd. Ze kunnen testjes afnemen inderdaad, maar dat is allemaal zelf-rapportage. Ik heb zelf ook wel eens zo’n test ingevuld op internet en kwam op alle belangrijke dimensies in het midden uit, behalve op neuroticisme (dat was laag). Betekent dat dat alle andere gemiddelde mensen voor mij geschikt zouden zijn als partner? Natuurlijk niet of misschien ook wel, zolang ze aardig, slim en betrouwbaar zijn. Maar daar heb ik geen psychologenteam voor nodig. Dat kan ik zelf ook wel bepalen, als ik een tijdje met iemand ben omgegaan.

Het idee dat iemand als een afhankelijke patiënt zijn partnerkeus zou laten bepalen door externe deskundigen die zitten te rekenen met complementaire of symmetrische karaktertrekjes is een slappe variant op het beproefde gearrangeerde huwelijk, waarvoor tenminste nog pleit dat ouders hun kind terdege kennen en redelijk kunnen voorspellen wie een geschikte partner zou kunnen zijn. Het is lastig voor te stellen dat mensen warm lopen voor het door psychologen gefiatteerde huwelijk.

Toch is opmerkelijk genoeg onlangs de realityserie ‘Married at first sight’ begonnen, waarin singles zich door ‘de wetenschap’ (een psycholoog, een bioloog en een seksuoloog) laten opmeten en doorlichten, waarna ze gekoppeld worden aan een geschikte partner met wie ze ook meteen moeten trouwen. Dit trouw-of-ik-schiet element werd als verrassing aangekondigd aan de deelnemers die dachten dat ze alleen gematcht zouden worden na het testparcours. Slechts twintig procent trok zich terug, omdat ze een trouwbeslissing te serieus vonden voor een geinige realityshow. Van de in het buitenland via dit tv-format gesloten huwelijken schijnt het merendeel alweer verbroken te zijn. De wetenschap heeft geen oplossing voor dit probleem en zal dat ook nooit vinden.

Met het faillissement van V&D, Perry Sport en nog zo wat winkelketens komen duizenden mensen in de WW terecht. Die moeten allemaal op zoek naar nieuw werk. Een deel daarvan, vooral jongeren, zal slagen. Een ander deel, waaronder relatief meer ouderen, zal nergens worden aangenomen en belandt na verloop van tijd in de bijstand. Als ze tenminste alleenstaand zijn. Wie een werkende partner heeft krijgt niets.

Hoewel de economie al weer een tijdje in de lift schijnt te zitten, valt daar op het gebied van baanmogelijkheden weinig van te merken. Wie eenmaal is ontslagen komt nooit meer als vaste kracht aan de bak. Van laag- tot hoog opgeleid improviseren werkenden een inkomen bij elkaar als zzp’er met tijdelijke contracten. Het is een klusjeseconomie, een hosselbestaan, prima geschikt voor de sterken en de initiatiefrijken, maar net iets minder voor de zwakkeren zonder talent (zzt’ers).

De nadruk op eigen verantwoordelijkheid culmineert in de zogeheten Participatiewet die benadrukt, alsof niet iedereen dat allang weet, dat wederkerigheid de norm is: voor wat hoort wat, tit for that, iedereen moet meedoen, en denk vooral niet dat er zoiets bestaat als een gratis lunch. De overheid is streng maar rechtvaardig en dat geldt ook voor mensen in de bijstand, die een tegenprestatie dienen te leveren in de vorm van vrijwilligerswerk. Twintig gemeentes lappen deze verordening aan hun laars tot ongenoegen van Staatssecretaris Jetta Klijnsma. Een nieuwe variant van de weigerambtenaar?

Het zijn waarschijnlijk eerder pragmatische dan principiële motieven waarom gemeentes geen zin hebben om bijstandsgerechtigden achter hun broek te zitten om hun steentje bij te dragen aan onze schitterende verzorgingsstaat. Het is lastig om onwillige burgers in beweging te krijgen en een goede sanctie is er niet, want de bijstand ís al het bestaansminimum. 960 euro voor een alleenstaande volwassene, 1370 euro voor samenwonenden. Je moet er toch niet aan denken daarvan rond te moeten komen. Wanneer daar een strafkorting op wordt toegepast, gaan mensen niet aan het werk, maar neemt hun schuldenproblematiek toe, zodat de overheid alsnog moet inspringen. Er gaan al handenvol met geld naar opvang van daklozen, alcoholisten en verwarde mensen. Het heeft weinig zin om weigerachtige bijstandsgerechtigden over te hevelen naar de categorie van totale losers.

Het lijkt op die manier al bijna een misdrijf om geen werk te hebben.

Het probleem van verplicht vrijwilligerswerk is dat het concurreert met echt vrijwilligerswerk, met stages en met taakstraffen. Echte vrijwilligers vind je in het verenigingsleven en in sectoren die met de mens te maken hebben: zorgbehoevende ouderen, kinderen, vluchtelingen. Maar een hulpbehoevende, eenzame oudere heeft niets aan een ongemotiveerde, weerspannige vrijwilliger. Die is gebaat bij een opgewekte vrijwilliger of een leergierige stagiair. Klusjes die los staan van de mens dan? Afwassen in spoelkeukens, straat vegen, plantsoenendienst, graffiti verwijderen, sneeuw schuiven valt ofwel onder regulier werk dat een fatsoenlijke financiële beloning vereist, ofwel onder taakstraffen. Het is heel vreemd om gewone ongeschoolde werkers in bijvoorbeeld de schoonmaaksector te verdringen met de categorie verplicht vrijwilligers, net zoals het ook eigenaardig is om bijstandsgerechtigden gelijk te schakelen aan mensen die een taakstraf hebben opgelopen. Het lijkt op die manier al bijna een misdrijf om geen werk te hebben.

Er zitten ruim 400.000 mensen in de bijstand, evenredig verdeeld over leeftijdscategorieën. Dat is ongeveer vier procent van de beroepsbevolking. Het is een constante over de eeuwen heen dat in elke grotere groep (een bedrijf, een organisatie, een vereniging, een school, een land) ongeveer vijf procent van de deelnemers niet kan meekomen, dwars ligt, wanprestaties levert, zielig, zwak, onbetrouwbaar en eigenlijk niet te handhaven is. De linker staart van de normaalverdeling valt per definitie niet naar het midden te duwen, hoe sterk de overheid ook aandringt op tegenprestaties. Toch genieten mensen in de bijstand niet van hun gratis lunches. De bijstand zelf is al ellendig genoeg.