Partnerkeus is de belangrijkste beslissing in het leven. Niet de vrijblijvende spielerei met relaties, maar de keus om definitief met iemand in zee te gaan. De keus met wie je je leven gaat vervlechten is belangrijker dan welke opleiding, wat voor werk of woonomgeving, omdat verkeerde keuzes op die gebieden altijd bijgesteld kunnen worden in het licht van voortschrijdende persoonlijke ontwikkeling, terwijl een verkeerde partner als een bedorven mossel het leven vergiftigt. Niet alleen van de ongelukkig getrouwden zelf, maar ook van eventuele kinderen. Bovendien is het duur om weer van elkaar af te komen.
Pastoraal filosoof en levenskunstenaar Alain de Botton, altijd bezig met het brengen van geluk onder mensen die in duisternis verkeren, verbaasde zich onlangs op de opiniepagina van NRC dat het probleem van de verkeerde partnerkeus niet hoog op de maatschappelijke agenda staat, zoals met roken of verkeersdoden wel het geval is. Ook echtscheiding brengt onnoemelijk veel slachtoffers met zich mee. Dat komt volgens De Botton doordat mensen in de westerse cultuur zijn blijven steken in normatieve opvattingen over het romantische huwelijk. Dat was weliswaar een stapje vooruit vergeleken bij de daaraan voorafgaande praktijk van het verstandshuwelijk (dat hij vulgariserend samenvat als het bij elkaar voegen van twee lapjes landbouwgrond), maar pakt nog steeds desastreus uit.
Send in de psychologen, alsof er niet al genoeg clowns in deze markt opereren.
Mensen hebben geen zelfkennis, laat staan dat ze anderen kunnen doorgronden, dus storten ze zich verblind door verliefdheid in een huwelijk met voorspelbare gevolgen: veertig procent houdt geen stand. Je zou verwachten dat De Botton een greep doet in het filosofische medicijnkastje, maar nee, het is tijd voor het psychologische huwelijk: ‘In een verstandige samenleving zouden potentiële partners elkaar gedetailleerde psychologische vragenlijsten voorleggen en zich uitvoerig laten testen door teams van psychologen.’ Send in de psychologen, alsof er niet al genoeg clowns in deze markt opereren.
Nu is de psychologie een mooi vak in de reparatiesfeer, maar op individueel niveau voorspellen is niet de kracht ervan. De Botton hanteert een, alweer vulgariserende, opvatting van de psycholoog als ‘iemand die door je heen kan kijken’, een idee dat elke eerstejaars psychologiestudent binnen een week wordt afgeleerd. Ze kunnen testjes afnemen inderdaad, maar dat is allemaal zelf-rapportage. Ik heb zelf ook wel eens zo’n test ingevuld op internet en kwam op alle belangrijke dimensies in het midden uit, behalve op neuroticisme (dat was laag). Betekent dat dat alle andere gemiddelde mensen voor mij geschikt zouden zijn als partner? Natuurlijk niet of misschien ook wel, zolang ze aardig, slim en betrouwbaar zijn. Maar daar heb ik geen psychologenteam voor nodig. Dat kan ik zelf ook wel bepalen, als ik een tijdje met iemand ben omgegaan.
Het idee dat iemand als een afhankelijke patiënt zijn partnerkeus zou laten bepalen door externe deskundigen die zitten te rekenen met complementaire of symmetrische karaktertrekjes is een slappe variant op het beproefde gearrangeerde huwelijk, waarvoor tenminste nog pleit dat ouders hun kind terdege kennen en redelijk kunnen voorspellen wie een geschikte partner zou kunnen zijn. Het is lastig voor te stellen dat mensen warm lopen voor het door psychologen gefiatteerde huwelijk.
Toch is opmerkelijk genoeg onlangs de realityserie ‘Married at first sight’ begonnen, waarin singles zich door ‘de wetenschap’ (een psycholoog, een bioloog en een seksuoloog) laten opmeten en doorlichten, waarna ze gekoppeld worden aan een geschikte partner met wie ze ook meteen moeten trouwen. Dit trouw-of-ik-schiet element werd als verrassing aangekondigd aan de deelnemers die dachten dat ze alleen gematcht zouden worden na het testparcours. Slechts twintig procent trok zich terug, omdat ze een trouwbeslissing te serieus vonden voor een geinige realityshow. Van de in het buitenland via dit tv-format gesloten huwelijken schijnt het merendeel alweer verbroken te zijn. De wetenschap heeft geen oplossing voor dit probleem en zal dat ook nooit vinden.
Dus als ik het goed begrijp moeten we onze partner voortaan ‘kiezen’ op grond van allerlei zakelijke argumenten. Van elkaar houden is bijzaak geworden, of zelfs niet nodig in een zakelijke overeenkomst. Zit er misschien nog een gulden middenweg tussen ‘blind van verliefdheid in een huwelijk storten’ en deze nuchtere akeligheid?