Het was weer raak: middelbare scholen openden hun inschrijvingsperiode en de bekende foto’s werden gepubliceerd van ouders die de nacht ervoor in slaapzakken voor de poort waren gaan liggen om een plaatsje voor hun kind te bemachtigen. Vernederende taferelen. In steden in de Randstad is al jaren een moordende concurrentie aan de gang om toegang tot gewilde middelbare scholen. Vaak gaat het om gymnasia die zich in een ongekende populariteit mogen verheugen, maar het kunnen ook vwo/havo-scholen zijn of exclusieve vmbo-t scholen (de ouderwetse mavo zonder wat daar tegenwoordig allemaal onder hangt). Bij overinschrijving wordt geloot tussen de aanmelders, een systeem dat in geval van uitloting bij sommige ouders zo veel woede opwekt dat ze rechtszaken aanspannen – overigens zonder succes. De concurrentie over een plaats op een gewilde school vaart onder de vlag van kwaliteit (ouders die het beste voor hun kind willen), terwijl monoculturaliteit minstens zo’n sterke drijfveer is. Veiligheid zoekt men vooral onder ons soort mensen.
Het valt goed te begrijpen dat ouders zich als leeuwen in de strijd werpen. De vervolgopleiding na de basisschool is zo’n beetje de belangrijkste beslissing voor een kind. Er zijn enorme financiële belangen mee gemoeid. Het verschil tussen vwo- en vmbo-gediplomeerden bedraagt 30.000 euro op jaarbasis. Juist omdat de toekomst van een kind ervan afhangt, is het heel vreemd dat het Ministerie van Onderwijs heeft besloten om de Cito-eindtoets die normaal in februari wordt afgenomen per 2015 naar april te verschuiven. De motivatie hiervoor is dat er op die manier een eind komt aan de huidige routine van maandenlang slabakken en musicals instuderen in de tweede helft van het schooljaar in groep 8. Een paar maanden extra regulier en serieus lesgeven zal het niveau van de leerlingen ten goede komen.
Het gevolg van het naar achteren schuiven van de eindtoets is wel dat de middelbare scholen de Cito-score niet meer kunnen betrekken bij hun toelatingsprocedure. De uitslag komt te laat, de inschrijvingen moeten dan al rond zijn. Dit betekent dat het schooladvies van de leraar in groep 8 doorslaggevend wordt. Waarom wordt die Cito-toets dan überhaupt nog afgenomen, als de leraar toch beslist?
Toegegeven, de docent van groep 8 kent de kinderen heel goed en weet precies wat voor vlees hij in de kuip heeft. De beoordeling van de leraar en de Cito-score komen grotendeels overeen en vaak genoeg krijgen kinderen met een tegenvallende testscore op advies van hun docent het voordeel van de twijfel mee en mogen ze toch naar de Havo bijvoorbeeld. Maar de leraar is niet onfeilbaar. Ook leraren lijden aan vooroordelen en koesteren, al dan niet bewust, vage persoonlijke voor- en afkeuren. Of ze neigen ertoe een kind ervoor te behoeden dat het op z’n tenen moet lopen en mogelijk faalt. Altijd weer zijn er kinderen die een onverwacht glanzende Cito-score halen, waarmee ouders het schooladvies van de leraar kunnen overrulen.
Laatbloeiers hadden het altijd al moeilijk, maar nu wordt hun helemaal de pas afgesneden.
Het aantal kinderen van wie de cito-score en het schooladvies elkaar ontlopen is niet heel groot, maar ze zijn er wel, en als die hele Cito-toets niet meer in aanmerking wordt genomen, neemt de willekeur in de selectieprocedure toe. Middelbare scholen die toch een hard criterium willen laten meewegen en niet willen blindvaren op het oordeel van de leraar zullen de leerlingscores van de entreetoets (een soort Cito-toets maar dan afgenomen in groep 7) opvragen. De scores hierop lopen grotendeels parallel aan de scores op de eindtoets, dus dat is een prima voorspeller voor later schoolsucces, maar het komt er wel op neer dat de toekomst van een kind nog eerder wordt bepaald: de bijl valt niet bij 12, maar al bij 11 jaar! Laatbloeiers hebben het altijd al moeilijk gehad, maar nu wordt hun helemaal de pas afgesneden.
De vraag is of vroege selectie van kinderen voor schoolsoorten nog wel opportuun is in deze tijd, waarin voor dyslectici, hoogbegaafden, adhd’ers en andere rugzakklantjes toch al voortdurend onderwijs op maat moet worden ingericht. Een brede school, waarbinnen leerlingen individuele trajecten op verschillende niveaus kunnen afleggen, zou selectie op jonge leeftijd overbodig maken. Met Grieks en Latijn voor de liefhebbers en herhaling van basisschoolstof voor degenen die dat nodig hebben. Wie per vak meer aan kan schuift een niveautje omhoog. Waarom is dat middenschoolplan eigenlijk ooit afgeschoten?
Ik ben van 1961, de Cito-toets die ik aflegde in de zesde klas adviseerde VWO/havo, mijn lerares (dat K** -w***) adviseerde mavo, gelukkig was de middelbare school waar ik naar toe gestuurd werd (het Albertdinkthijm college in Hilversum) hierop berekend: de brugklas was voor alle types geschikt, kon je het niveau niet volgen dan werd je halverwege (of aan het eind als je zakte) teruggezet worden naar de (tweedeklas van de) mavo. Op deze school werd ook pas na het derde jaar beslist of je VWO dan wel havo zou gaan volgen. De voorspelling van mijn lerares kwam niet uit, ik zou uiteindelijk glansrijk voor mijn VWO-examen slagen.
Dat leerkrachten ook hun eigen voorkeuren voor bep. soorten leerlingen hebben, onderschrijf ik als lerares volledig! Het is niet mooi, want het betekent dat er dús ook afkeuren bestaan, maar wat waar is, is waar! Met collega’s heb ik het er weleens over, want ik vind het belangrijk om er ons bewust van te zijn en er wat aan te doen!
Het wil er bij mij niet in, dat collega’s overal in den lande, zich er niet van bewust zijn. Hoogstwaarschijnlijk niet van bewust wíllen zijn: de bekende struisvogel!
Ik werk op een school waar volijverig aan Cito wordt gedaan, waar ik weinig in zie.
De hele schoollijn van het kind overzien, goed gesprek met ouders én kind en dan basta!
Middenschool was een hele fijne school, voor elk wat wils! Door een paar koekenbakkers in Den Haag, die dachten het beter te weten, is dit type onderwijs aan de kant gezet!