Zo lang als ik me kan herinneren heerste er op de scholen die mijn kinderen bezochten lichte schaamte over de witheid ervan. De ouderwets-degelijke basisschool stond bekend als uitstekend en dat was ook de reden dat ouders ervoor gekozen hadden. Op de middelbare school was het van hetzelfde laken een pak en terugkijkend kan ik niet anders zeggen dan dat het een voorrecht was dat mijn kinderen zulk goed onderwijs hebben genoten. Natuurlijk waren het elitaire scholen, maar voor de basisscholen bestond twaalf jaar geleden nog geen postcodebeleid en ik begreep destijds niet waarom allochtone ouders niet of nauwelijks van de mogelijkheid gebruik maakten om hun kind een paar buurten verderop op school te doen. Een goede school voor je kind is toch zo ongeveer de belangrijkste beslissing die je neemt in de opvoeding?
Op het gymnasium waar mijn kinderen hun tienerjaren sleten heerste ook collectieve schaamte over het gebrek aan diversiteit. Weliswaar zaten er allerlei kinderen met buitenlandse achternamen, maar die waren doorgaans van Aziatische of Oost-Europese afkomst, en die telden dan weer niet echt mee als allochtonen. Ware diversiteit bestaat kennelijk uit kinderen van Turks-Nederlandse of Marokkaans-Nederlandse afkomst, en die waren met een kaarsje te zoeken. De schaamte over hún afwezigheid was zo groot dat de schoolleiding met instemming van de ouders moeite deed met speciale wervingsactiviteiten op zwarte basisscholen om het percentage allo’s op te krikken. Alweer verbaasde het me: waarom komt het niet in de hoofden van allochtone ouders zelf op om een kind met een hoge cito-score voor een elitair gymnasium aan te melden? Waarom moeten die kinderen (ouders) aangespoord en verleid worden om zo’n kans te grijpen, terwijl autochtone ouders in rotten van tien staan opgesteld om een plaatsje voor hun kind te bemachtigen?
Volgens socioloog Jaap Dronkers die een groot onderzoek in verschillende Europese landen heeft gedaan naar de leerresultaten op verschillende types scholen (wit, zwart, gemengd) presteren gemengde scholen slechter dan homogene scholen. De uitkomst van dit onderzoek ligt politiek gevoelig, omdat er beleidsmatig juist wordt ingezet op het tegengaan van (nog meer) zwarte scholen. Vanuit het oogpunt ‘bevordering van integratie’ verdienen gemengde scholen de voorkeur boven naar etniciteit of geloof gesegregeerde scholen. Maar dit onderzoek ondergraaft het diversiteitsideaal. Pogingen tot bevolkingsafspiegeling op school leiden in ieder geval niet tot betere schoolresultaten, noch bij autochtone, noch bij allochtone leerlingen. Alle moeite om witte scholen wat gemengder en zwarte scholen wat minder zwart te krijgen is vergeefs – je kunt beter zo veel mogelijk energie steken in de kwaliteit van het onderwijs zelf.
Dronkers’ onderzoek komt eigenlijk neer op: in de school werkt homogeniteit beter dan heterogeniteit. Dat haalt je de koekoek. Natuurlijk is een homogeen samengestelde klas efficiënter om mee te werken dan een heterogeen allegaartje. Dat is precies de reden waarom autochtone ouders hun kind niet naar een zwarte school willen sturen. Onder ‘zwart’ verstaan ouders niet zwart (etniciteit of zelfs maar religie), maar ‘geen dominante Nederlandse cultuur’. Ik heb nog nooit een ouder gesproken die tegen meer allochtone kinderen op zijn homogene school was. Integendeel, iedereen schaamt zich in meer of mindere mate voor het gebrek aan diversiteit. Tegelijk heeft iedereen een impliciete grens in z’n hoofd: tien à twintig procent (het moet niet te dol worden). Daar hebben ze ook gelijk in, want bij een hogere diversiteit slaat de homogeniteit van de dominante cultuur om in heterogeniteit met alle vervelende bij-effecten vandien.
Een zwarte school is per definitie een heterogene school, want de populatie aldaar bestaat nooit uit alleen maar Turks-Nederlandse of alleen maar Marokkaans-Nederlandse kinderen. Die zitten er altijd samen plus nog allerlei andere etnische groepen als Somalische, Antilliaanse, Kaapverdische, Iraanse kinderen. En nog een enkele autochtoon. Temidden van deze culturele versplintering is er geen meerderheid die de toon kan zetten, dus is het lastig om les te geven, dus zijn de resultaten slecht. Er is geen manier om dit door middel van beleid te doorbreken. Ouders kiezen voor de dominante cultuur (geseculariseerd, geseksualiseerd) of ze kiezen ertegen. Omdat ze bang zijn hun kinderen te verliezen kiezen allochtone ouders vaak tegen de dominante cultuur.
Beste Beatrijs,
Ik werk op een Amsterdams gymnasium, misschien wel de school waar uw kinderen op hebben gezeten. Ik heb het afgelopen jaar een aantal “zwarte” scholen bezocht als een ambassadeur van de gymnasia. Het argument dat ik daar optekende, waarom Turkse en Marokkaanse kinderen niet naar een gymnasium gaan is als volgt:
– ouders kiezen liever voor een brede scholengemeenschap, want als het misgaat hoeven de kinderen niet van school
– er zit niemand anders op die ze kennen
– Amsterdam Zuid is erg ver als je niet op de fiets naar school gaat, vanuit Nieuw West. De binnenstad wordt toch als een poel des verderfs gezien.
Mijn indruk is dat de enige allochtone kinderen die er zijn, zelf hoog-opgeleide ouders hebben en die zijn vaak politiek vluchteling ipv gastarbeider. Ze doen hun stinkende best op school maar voelen zich soms wel een buitenstaander.
In de klassen die ik cultuurgeschiedenis heb gegeven het afgelopen jaar, heerst een volstrekt vertekend beeld van Islam en Moslims. Onwetendheid en napraten van radicale krantenkoppen is aan de orde van de dag. Dit is in mijn ogen zeer onwenselijk. We wonen wel in een stad waar 50 % van de jeugd een niet westerse achtergrond heeft, dus we zullen elkaar moeten leren kennen. Liever vroeger dan later. Ik heb ze oa. mee naar een Moskee genomen en dat bleek een eye opener.
Het vierde gymnasium heeft overigens inmiddels een percentage van rond de 25 % niet westerse allochtonen.
Dit artikel is gebaseerd op een door witte hoogopgeleide ouders vaak gedeelde en natuurlijk ook wel comfortabele misvatting dat het de allochtone ouders zijn die voor zwarte scholen zorgen. Beleidsmakers en onderzoekers weten wel beter. Zwarte scholen worden zwart doordat witte hoogopgeleide ouders hun kroost daar vandaan halen. En doordat witte scholen een actief maar doorgaans verzwegen ontmoedigingsbeleid voeren richting allochtone ouders (‘die andere scholen zijn meer gewend aan uw soort kinderen’).
Of gemengde scholen werkelijk slechtere resultaten halen, daarover is het laatste woord ook in onderzoeksland nog niet gezegd. Wel bewezen is dat kinderen op gemengde scholen sociaal vaardiger zijn doordat ze beter om kunnen gaan met conflicten en met diversiteit.
Gemengde scholen staan niet gelijk aan zwarte scholen. Op een deel van de zwarte scholen is juist de diversiteit ver te zoeken want of helemaal Turks Marokkaans of vooral Surinaams, Antilliaans.Net als op witte scholen dus eigenlijk.
Het ongemakkelijke gevoel dat een school of vereniging wel erg weinig divers is, is dus wel degelijk terecht. Doe er wat aan zou ik zeggen. In een gemengde stad als Amsterdam is 10 a 20 procent allochtone leerlingen echt geen afspiegeling meer van de maatschappij. Juist door met elkaar om te gaan leer je hoe divers we in essentie allemaal zijn. En dat het ene hoofddoekje het andere niet is