Schreeuwen is het nieuwe slaan

Het is opmerkelijk hoeveel meer weerzin de uitoefening van fysiek geweld inboezemt dan vroeger. Openbare terechtstellingen en publieke marteling maakten eeuwenlang deel uit van het dagelijks leven evenals dierenmishandeling. Ervoeren omstanders dan geen instinctieve walgreactie met het bijbehorende gevoel ‘dit is niet goed’? Hoogstwaarschijnlijk wel, maar deze onderbuikreflex werd gecorrigeerd door het hoger liggende doel van het geweld: straf voor een buitensporig misdrijf of, bij het kwellen van dieren, gewoon de lol ervan. Cultuur is een ander woord voor het ondergeschikt maken van instinctieve reacties aan iets groters of belangrijkers of ten minste machtigers. Een willekeurig individu had tenslotte weinig vrijheid om te protesteren tegen een hem onwelgevallige gang van zaken. Maar naarmate een cultuur minder hiërarchisch in elkaar zit, versplintert de legitimiteit van het toebrengen van fysiek geweld en neemt de tolerantie ervoor af. Zo verdwenen eerst de executies en het folteren van gevangenen als breed geaccepteerd gedrag, later de dierenmishandeling, en nog weer later werden lijfstraffen op school afgeschaft. Een paar jaar geleden werd ook het slaan van kinderen door ouders bij wet verboden.

Aan de ene kant is de afkeer van geweld een reëel teken van toegenomen collectieve empathie met zwakken en machtelozen. Minder bruutheid betekent domweg meer beschaving. Niemand koestert nostalgie voor lijfstraffen op school en het feit dat op koranscholen in Nederland wél wordt geslagen door kortaangebonden imams wordt algemeen veroordeeld, inclusief door moslimvertegenwoordigers. Anderzijds werkt de afschuw van alles wat met agressie en woede heeft te maken ook een zekere onpersoonlijkheid in de hand. Het slaan van kinderen mag dan formeel zijn gecriminaliseerd, dat heeft natuurlijk geen eind gemaakt aan slechte opvoeders. Bezorgde Amerikaanse pedagogen ontdekten dat 88 procent van de ouders tegen hun kinderen schreeuwen. ‘Yelling is the new spanking’, stelden zij vast. Tijd voor een nieuw beschavingsoffensief, want schreeuwen is een slechte opvoedmethode met onprettige gevolgen voor kinderen, waaronder een lage zelfwaardering. Beschaamde moeders betuigen in internetdiscussies hun schuld over hun geschreeuw als hun kinderen dwarsliggen. Maar soms kunnen ze het niet opbrengen om ‘Je maakt de verkeerde keus, schatje’ tegen hun kind te zeggen, als dat weigert om z’n tanden te poetsen.

Nogal wiedes is schreeuwen niet goed. Net zo min als sarcasme, vernederen of negeren, gedrag dat totnutoe aan de aandacht van de wetgever is ontsnapt. Maar het altijd maar weer herhaalde argument om iets níet te doen (uit je vel springen, tieren als een viswijf) tegen je kinderen omdat je dat met collega’s, buren of vrienden ook niet doet, bevalt mij uiteindelijk niet. Met je kinderen heb je een andere verhouding dan met collega’s. Van een collega ruim je de kots niet op, je stopt hem niet in bad en je doet ook zijn was niet. 
De ideale ouder volgens de ‘stop het schreeuwen’-pedagogen heeft nog het meest weg van een beleefde bureaucraat, die zich volmaakt inleeft in de behoeften van de klant en te allen tijde rationeel en zachtzinnig blijft, ook als de klant (het kind) zich onverhoopt niet aan de regels houdt. Ambtenaren achter loketten moeten zich inderdaad zo gedragen, maar in de verhouding ouders-kinderen is het emotionele speelveld toch wel wat groter, mag je hopen.
Normale, liefdevolle ouders getroosten zich veel moeite voor hun kinderen. Een groot deel van de tijd zien ze af van eigen pleziertjes om ervoor te zorgen dat hun kinderen het naar hun zin hebben. Welke ouder doet niet liever waar die zelf zin in heeft dan eindeloze middagen doorbrengen in speeltuin of kinderboerderij? Ouders kiezen zelf voor kinderen, dus ze hoeven geen complimenten voor hun opoffering. Maar opvoeden betekent niet dat ze zich als rare automaten moeten gedragen uit angst hun kind te traumatiseren. In de huiselijke kring mogen ze uiting geven aan het hele scala van emoties, inclusief bij tijd en wijle de minder aangename. Dat hoort bij het leven.

Kinderen kunnen schrikken en geïntimideerd raken van woedende ouders. Meestal helpt schreeuwen trouwens niet, net zo min als een klap. Het is dan ook geen opvoeding maar expressie. Het is niet fijn als Mama boos is. Maar een moeder die als onverstoorbaar toonbeeld van redelijkheid nooit een krimp geeft is ook geen pretje voor een kind.