Rimpelstokjes

Beatrijs Ritsema

Van roken krijg je kanker. Alle mogelijke soorten kanker. En anders wel hartproblemen, vaatvernauwing, longemfyseem, afgestorven en geamputeerde ledematen. De straffe roker schijnt z’n levensverwachting met zo’n tien jaar te bekorten. De rokers en de niet-rokers komen op een even slepende en ellendige manier aan hun eind, dus die tien jaar verlies zijn reëel verlies en geen omzeiling van later lijden.

Me dunkt dat deze informatie zwaarwegend genoeg is om mensen ergens van te doordringen. Bijvoorbeeld van het simpele feit, wetenschappelijk onderbouwd door duizenden studies, dat roken slecht voor de gezondheid is. Een elegante, eenvoudige boodschap waar niets op af te dingen valt, ook niet door verstokte rokers of door de sigarettenindustrie. Maar eenvoudig is niet goed genoeg. Het moet altijd erger. Dus schaadt de roker per definitie ook de gezondheid van willekeurig passerende niet-rokers en geldt het opsteken van een sigaret in het bijzijn van een kind als heiligschennis. Arme kleintjes. Onbekommerd slobberen zij hun dagelijkse rantsoen van drie uur cartoons en computerschermen naar binnen, maar wee degene die een tabakswolkje uitblaast in de buurt van hun yoki-drink.

Het laatste schepje erbovenop las ik in Het Parool onder de hijgerige kop ‘Waarom rokers van die oude koppen hebben’. Het antwoord zal niet verbazen: omdat ze roken natuurlijk, dommie. Het verband tussen roken en vroegtijdige veroudering wordt gepresenteerd als een algemeen aanvaard cliché dat nu dan eindelijk wetenschappelijk is bewezen. Een drankneus herken ik van verre, evenals de gelooide kop van de buitenman en de zonnebankganger. De leesbril hoort bij 45-plussers en een leernicht draagt leer. Maar dat rokers er ouder en gerimpelder uitzien dan ze eruit horen te zien, nee, dat is me nooit zo opgevallen.

Marlene Dietrich en Lauren Bacall zagen er hun hele leven patent uit. Mogelijk hadden zij meer alabastine nodig dan hun niet-rokende collega’s om hun rimpels dicht te plamuren, maar als het rookeffect zo onmiskenbaar is, zou het zich moeilijk laten verhullen, zoals je een drankneus ook slechts een half uur gepoederd kunt houden. Annie Schmidt rookte, maar zag er heel normaal uit, niet speciaal ouder, niet speciaal jonger, gewoon haar eigen leeftijd. Bijna niemand geeft nog publiekelijk toe dat ie rookt, want daarmee afficheer je je als asociale verslaafde, maar er schieten me wel enkelen te binnen, die het er in interviews over hadden of het op de tv doen. Theo van Gogh mag dan dik zijn, oud ziet hij er niet uit. Henk Westbroek, Stephan Sanders, de glamoureuze Karin Spaink zijn rokers, die er voor hun leeftijd eerder jonger dan ouder uitzien. Remco Campert (71) rookte het grootste deel van zijn leven. Misschien is hij intussen wel gestopt, maar hij oogt als een kwieke zestiger. Het zal de poëzie zijn die hem jong houdt.

Volgens het onderzoek worden rokers (van boven de veertig) gemiddeld anderhalf jaar ouder geschat dan nooit-rokers. Tjonge, anderhalf jaar! Ik ben diep onder de indruk. Leeftijd schatten is moeilijk. Ik doe het wel eens bij foto’s van geïnterviewden in kranten of tijdschriften. Zelden is het precies raak. Kaalheid, onaantrekkelijkheid, een chagrijnige oogopslag maken iemand ouder. Arme mensen zien er vaak ouder uit dan rijke mensen (roken is trouwens ook populairder in de lage dan in de hoge welstandsklasse). Wie een leeftijdsschatting maakt, moet met deze factoren rekening houden, dus corrigeren voor kaalheid, lelijkheid enzovoort. En dan nog blijft het in mijn ervaring lastig, met foutenmarges van soms wel vijf jaar.

Binnen de onstuitbare veroudering die iedereen doorloopt, de melkzuurhoudende Vanessa niet uitgezonderd, lijkt roken me van ondergeschikte betekenis, maar als algemene bangmaker komt het wel weer schitterend van pas. De wetenschap moet haar verantwoordelijkheid nemen voor de goede zaak. Nu aangetoond is dat roken oud en rimpelig maakt heb ik nog wel wat suggesties voor verder nuttig onderzoek. Er moet een verband bestaan tussen roken en domheid. Elk kind weet dat in films de boeven roken. Nu hoeft alleen de wetenschap nog maar te bewijzen dat roken dom en crimineel maakt. Moet een makkie zijn.