Zo lang als ik me kan herinneren heerste er op de scholen die mijn kinderen bezochten lichte schaamte over de witheid ervan. De ouderwets-degelijke basisschool stond bekend als uitstekend en dat was ook de reden dat ouders ervoor gekozen hadden. Op de middelbare school was het van hetzelfde laken een pak en terugkijkend kan ik niet anders zeggen dan dat het een voorrecht was dat mijn kinderen zulk goed onderwijs hebben genoten. Natuurlijk waren het elitaire scholen, maar voor de basisscholen bestond twaalf jaar geleden nog geen postcodebeleid en ik begreep destijds niet waarom allochtone ouders niet of nauwelijks van de mogelijkheid gebruik maakten om hun kind een paar buurten verderop op school te doen. Een goede school voor je kind is toch zo ongeveer de belangrijkste beslissing die je neemt in de opvoeding?

Op het gymnasium waar mijn kinderen hun tienerjaren sleten heerste ook collectieve schaamte over het gebrek aan diversiteit. Weliswaar zaten er allerlei kinderen met buitenlandse achternamen, maar die waren doorgaans van Aziatische of Oost-Europese afkomst, en die telden dan weer niet echt mee als allochtonen. Ware diversiteit bestaat kennelijk uit kinderen van Turks-Nederlandse of Marokkaans-Nederlandse afkomst, en die waren met een kaarsje te zoeken. De schaamte over hún afwezigheid was zo groot dat de schoolleiding met instemming van de ouders moeite deed met speciale wervingsactiviteiten op zwarte basisscholen om het percentage allo’s op te krikken. Alweer verbaasde het me: waarom komt het niet in de hoofden van allochtone ouders zelf op om een kind met een hoge cito-score voor een elitair gymnasium aan te melden? Waarom moeten die kinderen (ouders) aangespoord en verleid worden om zo’n kans te grijpen, terwijl autochtone ouders in rotten van tien staan opgesteld om een plaatsje voor hun kind te bemachtigen?

Volgens socioloog Jaap Dronkers die een groot onderzoek in verschillende Europese landen heeft gedaan naar de leerresultaten op verschillende types scholen (wit, zwart, gemengd) presteren gemengde scholen slechter dan homogene scholen. De uitkomst van dit onderzoek ligt politiek gevoelig, omdat er beleidsmatig juist wordt ingezet op het tegengaan van (nog meer) zwarte scholen. Vanuit het oogpunt ‘bevordering van integratie’ verdienen gemengde scholen de voorkeur boven naar etniciteit of geloof gesegregeerde scholen. Maar dit onderzoek ondergraaft het diversiteitsideaal. Pogingen tot bevolkingsafspiegeling op school leiden in ieder geval niet tot betere schoolresultaten, noch bij autochtone, noch bij allochtone leerlingen. Alle moeite om witte scholen wat gemengder en zwarte scholen wat minder zwart te krijgen is vergeefs – je kunt beter zo veel mogelijk energie steken in de kwaliteit van het onderwijs zelf.

Dronkers’ onderzoek komt eigenlijk neer op: in de school werkt homogeniteit beter dan heterogeniteit. Dat haalt je de koekoek. Natuurlijk is een homogeen samengestelde klas efficiënter om mee te werken dan een heterogeen allegaartje. Dat is precies de reden waarom autochtone ouders hun kind niet naar een zwarte school willen sturen. Onder ‘zwart’ verstaan ouders niet zwart (etniciteit of zelfs maar religie), maar ‘geen dominante Nederlandse cultuur’. Ik heb nog nooit een ouder gesproken die tegen meer allochtone kinderen op zijn homogene school was. Integendeel, iedereen schaamt zich in meer of mindere mate voor het gebrek aan diversiteit. Tegelijk heeft iedereen een impliciete grens in z’n hoofd: tien à twintig procent (het moet niet te dol worden). Daar hebben ze ook gelijk in, want bij een hogere diversiteit slaat de homogeniteit van de dominante cultuur om in heterogeniteit met alle vervelende bij-effecten vandien.

Een zwarte school is per definitie een heterogene school, want de populatie aldaar bestaat nooit uit alleen maar Turks-Nederlandse of alleen maar Marokkaans-Nederlandse kinderen. Die zitten er altijd samen plus nog allerlei andere etnische groepen als Somalische, Antilliaanse, Kaapverdische, Iraanse kinderen. En nog een enkele autochtoon. Temidden van deze culturele versplintering is er geen meerderheid die de toon kan zetten, dus is het lastig om les te geven, dus zijn de resultaten slecht. Er is geen manier om dit door middel van beleid te doorbreken. Ouders kiezen voor de dominante cultuur (geseculariseerd, geseksualiseerd) of ze kiezen ertegen. Omdat ze bang zijn hun kinderen te verliezen kiezen allochtone ouders vaak tegen de dominante cultuur.

De stichting ‘Handicap en seksualiteit’ was niet blij met de felle reacties op de verlamde Eindhovenaar die bij gebrek aan eigen handvaardigheid een thuiszorgwerkster had gevraagd om hem te bevredigen. In plaats van hem terwille te zijn was de hulpverleenster naar de politie gestapt, ook vanwege het feit dat hij gedreigd had met ontslag bij werkweigering – naar zijn zeggen verrichtten haar collega’s wel zonder morren seksuele diensten. Alle instanties haastten zich om de thuiszorgwerkster in het gelijk te stellen. De protocollen zijn duidelijk en blijven onverminderd van kracht: seksuele handelingen tussen hulpverleners en hulpbehoevenden zijn verboden en geen van beide partijen mag hiertoe het initiatief nemen of erom vragen, gezien de zakelijkheid van de relatie.

Op die manier blijft het taboe op de seksuele behoeften van gehandicapten in de sfeer van ‘vieze mannen’, aldus George Bastings, voorzitter van voornoemde stichting, in NRC Handelsblad. Volgens zijn schatting willigt tien à vijftien procent van de zorgverleners toch stiekem sekswensen van hulpbehoevenden in. Deze groep is wat ruimdenkender dan degenen die zich aan de regels houden, maar handelt in de eerste plaats uit oprechte compassie. De stichting ijvert trouwens niet voor een opheffing van het verbod op seksuele dienstverlening, maar alleen voor bespreekbaarheid van de noden. Die zijn reëel genoeg. Zowel in de geestelijke gezondheidszorg, de thuiszorg als in verzorgingshuizen krijgt personeel regelmatig te maken met een vraag van patiënten/cliënten om seksuele handelingen uit te voeren. Als de behoefte van gehandicapten aan seks en initimiteit onderkend zou worden door zorgverleners, zou dit al veel uitmaken, volgens Bastings. Aan niemand kan worden gevraagd om zelf als redder in de nood op te treden, maar hulpvragers kunnen wel worden doorverwezen naar huisarts, psycholoog of therapeut. Of naar lotgenotengroepen om erover te praten.

Of hogeropgeleide hulpverleners seksbehoeftigen meer soelaas kunnen bieden dan de dagelijkse werkers aan het bed lijkt twijfelachtig. Doorverwijzen is in dit verband afschuiven naar iemand die er ook geen raad mee weet, en met lotgenoten voel je je misschien minder alleen, maar voor concrete hulp heb je weinig aan mensen die zichzelf niet eens kunnen helpen. Toch staan gehandicapten minder alleen in dit probleem dan zich op het eerste gezicht laat aanzien. Wie de televisiekanalen afzapt en rondsurft op internet kan zich niet aan de indruk onttrekken dat de seks voor iedereen voor het oprapen ligt, maar in werkelijkheid lopen er honderdduizenden mensen rond met gefrustreerde seksuele behoeftes: onaantrekkelijke, te dikke of te oude mensen die er ondanks wanhopige internetdatingspogingen maar niet in slagen om willige bedpartners te vinden. Er zijn ook getrouwden en samenwonenden zonder noemenswaardig seksleven, religieus celibatairen die het niet mogen, en jonge jongens die nog heel lang moeten wachten.

Allemaal kunnen ze de hand aan zichzelf slaan (en dat doen ze ook allicht), maar dit is een te klinische oplossing voor de behoefte aan fysieke intimiteit. Soloseks heeft evenveel met duoseks te maken als niezen met quatre mains spelen. Lekker niezen kan heel opluchtend werken en het vierhandig pianospel kan vreselijk de mist ingaan, maar de twee activiteiten zijn niet gelijkwaardig en niet inwisselbaar. Als dat wel zo was, dan zou de prostitutiebranche allang ter ziele zijn gegaan, sterker nog, dan was die nooit van de grond gekomen. Maar de seks-business blijft floreren, omdat er altijd mensen bereid zijn om te betalen voor het vluchtige genoegen van fysieke intimiteit met een ander, ook al is de seksverschaffer verder niet geïnteresseerd in het persoonlijk leven van de prostituant.

Gehandicapten hebben hetzelfde probleem als niet-gehandicapten die om een of andere reden geen seks kunnen krijgen. Iedereen is op zijn of haar manier zielig en dat wekt medelijden op. Maar in de wereld der niet-gehandicapten wordt seks ook niet uit medelijden verstrekt – daarmee zou een welwillende filantroop zichzelf pas goed in de nesten werken. Seks is te schaars om gratis uit te delen en te ingewikkeld om te worden opgenomen in het recht op zorg. Je kunt er niet aan komen zonder er iets tegenover te stellen. Dat ‘iets’ kan altijd worden omgerekend in geld. Seks is zoveel waard als wat de gek ervoor geeft. Wie niet beschikt over de gebruikelijke sociaal-wenselijke compensatiemogelijkheden, zal er eenvoudig voor moeten betalen.