Net als van de roman wordt ook van het instituut huwelijk regelmatig de definitieve instorting aangekondigd. Telkens staat er weer een andere cultuurpessimistische criticus op die vindt dat er te veel slechte fictie uitkomt en dat het genre op z’n eind loopt. De slijtage van het huwelijk laat zich illustreren door het grote aantal echtscheidingen. Toch verschijnen er voortdurend uitstekende romans, terwijl de  algemene trouwlustigheid ook niet bepaald afneemt.

Verschillende initiatieven worden ontplooid om de averij die het instituut huwelijk heeft opgelopen het hoofd te bieden. De op het oog radicaalste, maar in werkelijkheid slechts kosmetische, oplossing is om het hele huwelijk af te schaffen. Veel mensen, vooral in Scandinavië, hebben een anarchistische antipathie tegen het huwelijk, trouwen bijgevolg niet en gaan in plaats daarvan samenwonen. Vervolgens moet er toch van alles worden geregeld, wat heeft geleid tot het oprichten van een nieuw instituut, het geregistreerd partnerschap, dat na veel onderhandelen en juridische scherpslijperij inmiddels een wettelijk kader biedt met precies dezelfde rechten en plichten als het traditionele huwelijk. Behalve de naam is er dus niets afgeschaft.

In christelijk-evangelische kringen in Amerika worden jonge stellen met trouwplannen aangemoedigd om eerst een huwelijkscursus te volgen, voordat ze het jawoord uitspreken. Bij zo’n cursus kunnen stellen uitzoeken of ze eigenlijk wel geschikt zijn voor elkaar en zo nodig zichzelf bijspijkeren in communicatieve vaardigheden. De hoop is ook dat verliefden zullen afzien van hun voorgenomen huwelijk, wanneer de consulent tekenen van toekomstig falen meent waar te nemen. Klinkt goed in theorie, maar in de praktijk laten mensen zich natuurlijk niet de wet voorschrijven over zoiets persoonlijks als partnerkeus.

Een andere optie is om het huwelijk nominaal in stand te houden met loslating van het principe van de huwelijkstrouw. Ook hier meer theorie dan praktijk. Wie zonder ideologie overspel pleegt brengt z’n huwelijk in gevaar, maar wie ideologisch gesanctioneerd ontsnapt aan het keurslijf van de huwelijkse trouw, bijvoorbeeld in een open huwelijk of in een systeem van polyamorie, roept ook complicaties over zich af, al was het maar omdat de kinderen er last van hebben. De vrije-seks-vrije-liefde-richting is sowieso een te marginaal verschijnsel om het tot hoofdstroom te brengen.

Geagendeerde functioneringsgesprekken in het huwelijk zijn zinloos.

Een recent idee is de mogelijkheid van de periodieke huwelijksevaluatie. Volgens filosofe Joke Hermsen, die in verschillende kranten aan het woord kwam over de crisis van het instituut huwelijk, moeten mensen gezien de echtscheidingsstatistieken af van het idee dat het huwelijk een levensverbintenis is. Ze dienen hun verwachtingen naar beneden bij te stellen. Een driejaarlijkse herkeuring, een soort APK voor het huwelijk, lijkt hiervoor een fijn instrument. Op gezette tijden kunnen stellen hun contract verlengen met drie jaar, dan wel het contract beëindigen en in vrede uit elkaar gaan. Dit alles met het oog op het welzijn van de kinderen die niet gebaat zijn bij vechtscheidingen.

De huwelijks-APK combineert het antiburgerlijke sentiment van de Scandinavische aanpak met de naïef-optimistische ‘als je er samen over praat komt alles in orde’-houding van de evangelische christenen. Mensen die uit elkaar willen hebben daarvoor geen keuringsmoment nodig. Mensen die bij elkaar willen blijven hebben ook geen behoefte aan geagendeerde functioneringsgesprekken. Die houden ze wel wanneer het hun uitkomt.

Dit gesleutel aan het huwelijk berust op de misvatting dat de hoge echtscheidingscijfers te wijten zijn aan een fundamentele weeffout binnen het instituut huwelijk. Maar er wordt alleen maar zo veel gescheiden, omdat de economische omstandigheden dit toelaten. Met het huwelijk zelf is niet zo veel mis. Zoals de democratie de minst slechte van alle denkbare staatsvormen is, bestaat er voor het huwelijk ook geen reëel alternatief.

Ik heb een hekel aan decolletés. Op een glamourfeest, alla, en bikini’s op het strand zijn ook oké, maar in het dagelijkse leven op het werk, bij vergaderingen of borrels, in de tram, achter balies zie ik ze liever niet. Aan blote borsten stoor ik me niet, maar decolletés vind ik opdringerig. Het gepronk wekt bij mij korzelige gedachtes in de trant van ‘Kun je die borsten niet bij je houden?’ Ik wíl er helemaal niet naar kijken, maar je blik wordt automatisch naar dat gegleufde vleesbalkon toegezogen. Het zal de kift wel zijn, want voor mezelf zou er zo’n opstuwende Hema-beha, waarvoor een man als model wordt ingezet, aan te pas moeten komen om een effect te sorteren dat in de verte lijkt op een passabel décolleté. Daar gaan we niet aan beginnen. Dat is me te veel moeite.

Volgens Catherine Hakim, een Britse sociologe die in Opzij wordt geïnterviewd over haar boek Honey Money. The Power of Erotic Capital, bestaan er geen lelijke vrouwen, alleen luie vrouwen. Hakim ziet erotisch kapitaal (fysieke en sociale aantrekkelijkheid) als een sleutel voor meer emancipatie en moedigt vrouwen van harte aan om hun talenten op dit gebied meer in de strijd te gooien dan gebruikelijk is. Sexy zijn is feministisch! Kom maar op met die korte rokjes, huidklevende jurkjes, stilettohakken en gapende decolletés. Als vrouwen werkelijk de macht willen, zullen ze aan de slag moeten met botox, kleurspoeling en regelmatige bezoekjes aan de manicure. En natuurlijk met de Hema-mannen-beha.

Ik vrees met grote vreze dat Hakim mij op het oog heeft, wanneer ze het over ‘luie vrouwen’ heeft. Als ik ergens een toonbeeld van ben, dan wel van het cliché ‘vrouw met te weinig aandacht voor haar uiterlijk’. Zo een die denkt: ‘Ach, zolang de kleren schoon zijn en het haar gewassen, kan het er best mee door.’ Spijkerbroeken, t-shirtjes, jasjes en als het buiten warm is een fladderjurkje. Saai en non-descript. Ik zou er meer moeite aan moeten besteden, maar ik heb het niet op winkelen. Make-up is ook al niet mijn ding. In mijn jonge jaren was ik voldoende met mezelf ingenomen om te denken: ‘Dat heb ik niet nodig, ik ben al aantrekkelijk genoeg’, en tegenwoordig denk ik dat make-up toch niets meer helpt, dus kan ik het net zo goed weglaten.

Het exploiteren van vrouwelijke charmes heeft niets te maken met het feministische gedachtengoed.

Nu had ik wel het geluk dat ik jong was in de jaren zeventig en tachtig, toen feminisme nog stond voor de vrijheid van vrouwen om zich te onttrekken aan gevestigde meningen over wat een vrouw mag doen in haar leven en hoe ze eruit moet zien. Ik heb me nooit tot de tuinbroek aangetrokken gevoeld, maar het idee ‘naturel uiterlijk’ sprak me wel degelijk aan: jezelf aan de buitenwereld kunnen vertonen zonder dwingende vrouwelijkheidsparafernalia als insnoerende korsetten, prothetische beha’s, zweterige panties, en zonder jezelf eerst met behulp van krultangen en verf te hebben opgetut – zoals mannen ook naturel de deur uitgaan om zich met de wereld te bemoeien.

De naturel stijl kwam voor luie vrouwen zoals ik goed van pas, maar naturel was zeker niet verplicht. Vanzelfsprekend deden ook destijds veel vrouwen speciale moeite voor hun uiterlijk om sexy en aantrekkelijk voor de dag te komen. Met vaak bewonderenswaardige resultaten – het is verre van mij om minachtend te doen over mooie, sexy vrouwen (zolang ze zich een beetje inhouden met de decolletés). Maar in het ouderwetse jaren-zeventig-feminisme gold het exploiteren van vrouwelijke charmes nadrukkelijk niet als een methode om de emancipatie te bevorderen. En ik vind het heel eigenaardig dat dat nu wel gebeurt.

Erotisch kapitaal (aantrekkelijkheid, jeugdigheid, een verleidelijke oogopslag) is nu net het enige kapitaal waar vrouwen sinds mensenheugenis over beschikken, hun enige hefboom om iets van macht uit te oefenen, waar ook allang iedereen voor buigt. Het feminisme wilde juist andere soorten kapitaal voor vrouwen toegankelijk maken: werk, autonomie, geld. Met het promoten van vrouwelijke charmes als motor voor de emancipatie vernietigt het feminisme zijn eigen raison d’être.