Het gaat deze zomer voortdurend over vluchtelingen die binnendringen in Fort Europa, maar die toeristen moeten ook niet worden onderschat. Voor Sail Amsterdam verwacht de organisatie twee miljoen bezoekers. Hoe kan een stad van 800.000 inwoners dat absorberen, vraag ik me af, maar blijkbaar is de kunst om mensenstromen te kanaliseren tot in de puntjes vervolmaakt. Om maar te zwijgen van de regie over honderden schepen tegelijk in de klotsende badkuip van het IJ.

Begin 19de eeuw maakte de Britse econoom Malthus zich zorgen over de toename van de wereldbevolking, omdat hij meende dat de Aarde niet genoeg te bieden zou hebben om het steeds sneller groeiende aantal monden te voeden. Hoe meer mensen, hoe meer armoede en ellende, daar kwam zijn analyse op neer. Efficiëntere landbouwmethodes en de menselijke inventiviteit in het algemeen hebben dit pessimistische toekomstbeeld tot nu toe op afstand gehouden. Ook een wetenswaardigheid als ‘de totale wereldbevolking van vandaag past met gemak in de provincie Flevoland’ relativeert de angst voor de miljarden (en dan heeft iedereen, als in een ruime scharrelkippenren, anderhalve vierkante meter tot z’n beschikking). Voorlopig kunnen er best nog wel mensen bij – de wereld is groot genoeg om verder te exploiteren.

Degenen die het meeste last hebben van toeristen zijn de medetoeristen. Voor vluchtelingen geldt in feite hetzelfde.

Het probleem zit niet zozeer in de hoeveelheid, als wel in de onstuitbare behoefte van mensen om zich te verplaatsen. Pascal schreef al dat het meeste ongeluk niet zou plaatsvinden, als mensen rustig in hun eigen kamer zouden blijven zitten (om de hele wereldbevolking comfortabel te huisvesten heb je waarschijnlijk genoeg aan de Benelux), maar rustig thuis zitten is precies waar de mensheid niet toe in staat is. In het geval van vluchtelingen worden ze gedreven door oorlog, geweld, armoede en ander onrecht. In het geval van toeristen willen ze gewoon eens een ander behangetje. Individuele toeristen gaan weliswaar na een paar dagen of weken terug naar huis, maar worden ter plekke onmiddellijk vervangen door nieuwe toeristen, dus het effect is dat ze er altijd zijn.

Airbnb gaat zich storten op de markt om een half miljard Chinezen die met vakantie willen in het buitenland goedkoop onder de pannen te brengen. Venetië stelt een limiet aan het dagelijkse aantal bezoekers. Om de druk op het centrum te verlichten probeert Amsterdam via een spreidingsbeleid de bezoekers naar niet-toeristische wijken te dirigeren. Ingezetenen van alle toeristentrekkers ter wereld klagen over toeristen, maar verdienen er ook aan. Degenen die het meeste last hebben van toeristen zijn de medetoeristen. Voor vluchtelingen geldt in feite hetzelfde.

Toen ik in de jaren zeventig op vakantie ging in verschillende Europese landen, zaten de stranden vol en waren de kathedralen, de musea, de culturele bezienswaardigheden leeg. Ik heb foto’s van het antieke theater in Nîmes of Orange waar hooguit een paar medetoeristen op staan. Nu moet je bij alles waar je een blik op zou willen werpen in de rij staan om er binnen te komen. Eigenlijk is er geen lol meer aan dat hele op vakantie gaan, want overal zijn massa’s, om te beginnen bij die afschuwelijke vliegreizen die niks kosten. Gelukkig heb ik het meeste wat interessant is vroeger al eens gezien. In theorie zou ik Pascal indachtig rustig thuis kunnen blijven, geen medetoeristen hoeven te hinderen en een simpele google-opdracht kunnen intikken, mocht ik overvallen worden door een brandende nieuwsgierigheid naar de Borobudur.

Het rare is dat dat er dan toch niet van komt. Zo stond ik deze zomer voor de tweede keer in mijn leven over de Grand Canyon uit te kijken, waar het overigens een stuk drukker was dan dertig jaar geleden. Een overbodige om niet te zeggen frivole verplaatsing. Ook al had ik moverende redenen voor die reis, de belangrijkste was: gewoon, omdat het kan.

Amnesty International heeft op een conferentie in Dublin een nieuw beleidspunt aangenomen: decriminalisering van de prostitutie. De bedoeling hiervan is om de positie van sekswerkers (doorgaans vrouwen, maar niet altijd) te verbeteren. Vooral in derde-wereldlanden belanden prostituees vaak in de gevangenis, wanneer autoriteiten weer eens een zuiveringsactie op touw zetten. De decriminaliseringsresolutie is binnen Amnesty zeker niet onomstreden. Een substantieel deel van de landen stemde tegen of blanco. Afgezien daarvan kwam er ook vanuit feministische hoek flinke kritiek en zette een groep bekende actrices, onder wie Meryl Streep, Lena Dunham, Emma Thompson en Kate Winslet een tegenpetitie op internet. Het feministische argument is dat hoerenlopen niet bij de mensenrechten hoort en dat legalisering van de prostitutie tot meer mensenhandel leidt.

Seks verkopen is niet het leukste werk, maar het is wel lucratiever dan bijvoorbeeld schoonmaken.

Wat beide kampen gemeenschappelijk hebben is bekommernis met de onderste laag van de seksindustrie, oftewel de vrouwen (soms ook jonge mannen of transgenders) die uitgebuit worden en sowieso een gevaarlijk, niet-benijdenswaardig leven leiden. Iedereen is het over eens dat minderjarigen niets te zoeken hebben in deze poelen des verderfs en dat er niemand op wat voor manier dan ook gedwongen mag worden haar of zijn lichaam te verkopen. Zelfbeschikking van de prostituee is dan ook het echte strijdpunt. Bestaat er zoiets als vrijwillig vanuit een positieve keuze je lichaam verkopen of is het verschijnsel prostitutie toch altijd een gevolg van akelige omstandigheden waarin een vrouw geen andere uitweg ziet, en dus van indirecte dwang?

Sekswerkers zelf, althans voor zo ver zij zich verenigd hebben, hangen het vrije-keus-idee aan. Seks verkopen is niet het leukste werk, maar het is wel lucratiever dan bijvoorbeeld schoonmaken. Waarom zou een vrouw er niet voor mogen kiezen om de boter te braden uit het simpele feit dat zij een vrouw is? De vraag naar seks is groot genoeg. Er blijven altijd mannen die niet in staat zijn een willige vrouw te vinden voor fatsoenlijke gratis seks en die maar al te bereid zijn hun portemonnee te trekken om aan hun gerief te komen.

Het probleem met dit amorele standpunt is dat je de over zichzelf beschikkende prostituee niet de hand boven het hoofd kunt houden zonder verstrikt te raken in de kleverig schimmige wereld van de seksindustrie zelf. Een zichzelf verkopende vrouw opereert niet als een vrijgevestigde zzp’er. Ze heeft bescherming nodig: een pooier of een bordeelachtige omgeving die fysieke veiligheid biedt, maar ook een deel van de verdiensten neemt. In de gelegaliseerde prostitutie, de situatie in de meeste westerse landen, neemt de overheid een deel van die toezichthoudende taken over, inclusief belasting innen en medische zorg, maar met het legaliseren van het kwetsbaarste onderdeel van de seksindustrie krijgt vanzelf het exploiterende deel (de pooiers, de mensenhandelaars, de seksmaffia) meer ruimte.

In het zogeheten Zweedse model, waarin iedereen, hoerenlopers en exploitanten, strafbaar is behalve de prostituee zelf, treedt overigens hetzelfde effect op, maar dan de andere kant op. Zweedse prostituees worden uit hun kamers gegooid, omdat de verhuurders ervan kunnen worden aangeklaagd wegens gelegenheid geven tot illegaal gedrag.

Deze discussie met exact dezelfde argumenten is niets nieuws. In hun voortreffelijke studie Het mysterie van de verdwenen bordelen (1998) beschrijven historici Martin Bossenbroek en Jan Kompagnie hoe de begin 19de eeuw onder invloed van de Franse bezetting gelegaliseerde bordelen na een eeuw strijd en felle brochures van religieus-maatschappelijke actiegroepen inderdaad afgeschaft werden. Regulering van en toezicht op de prostitutie door de overheid (vooral om geslachtsziektes tegen te gaan) werd vervangen door een bordeelverbod. Het heeft niets geholpen, want de prostitutie had zich allang verplaatst naar andere locaties. Of je de prostitutie nu legaliseert of criminaliseert, zij woekert rustig voort en altijd op duistere plekken.