Nobele wilden

Documentairemaakster Sunny Bergman heeft een obsessie met schaamlippen. In haar veelbesproken film Beperkt houdbaar (2007) liet ze zichzelf onderzoeken door een Amerikaanse plastisch chirurg, gespecialiseerd in het modelleren van Playboyvagina’s, die haar diagnosticeerde als iemand die wel wat stroomlijning kon gebruiken. De scène maakte op mij de indruk van een vrouw die een kapperszaak binnenloopt en een oordeel over haar kapsel vraagt. Ook al komt zij net bij de concurrent vandaan, een kapper zal nooit tegen een potentiële klant zeggen: ‘Het ziet er pico bello uit, ik kan er beter afblijven.’ Maar goed, de bedoeling van de film was om het westerse schoonheidsideaal en de pernicieuze invloed van damesbladen en gretige chirurgen aan de kaak te stellen, en zonder een vorm van uitlokking valt deze stelling lastig te bewijzen.

In haar recente documentaire-reeks The Sunny Side of Sex duiken alweer schaamlippen op, deze keer in Oeganda. Bergman en een Oegandese vrouw inspecteren elkaar (gelukkig achter een gesloten deur) en verbazen zich over de wederzijdse verschillen. Die van de Oegandese zijn veel groter! Dat komt, zo wordt uitgelegd, doordat meisjes in Oeganda een eeuwenoude traditie hebben van het uitrekken van elkaars schaamlippen. Hoe groter, hoe beter, want hoe meer plezier in seks. Het handmatig uitrekken van deze lichaamsdelen lijkt mij een barbaars ritueel, zoiets als nekverlenging door middel van ringen, het Chinese voetinbinden of (om dichter bij huis te blijven) borstvergroting. Je moet geen lichamen deformeren en al helemaal geen kinderlichamen. Maar Sunny Bergman was erg enthousiast over deze traditie, omdat die volgens haar laat zien dat het in Oeganda draait om het plezier dat je van seks hebt. Dit in tegenstelling tot wij hier in het westen, waar de focus uitsluitend ligt op er sexy uitzien en waar vrouwen depressief worden van onhaalbare schoonheidsnormen.

Het liptrekken wordt gestimuleerd door de ssenga: een tante van vaderszijde die seksuele voorlichting geeft – alweer vooral gericht op het plezier wat je als meisje aan je lichaam kunt beleven. Een jaloersmakend instituut, zo’n ssenga die meisjes inwijdt in de mysteriën van seks. Eindelijk eens een enthousiaste benadering in plaats van die preutse, westerse bangmakerij voor zwangerschap en soa’s.

Uit nieuwsgierigheid naar de praktijk van deze ssenga’s deed ik nader onderzoek en trof er op Youtube zowaar een in actie aan. De boodschap loog er niet om: de loftrompet over seksuele geneugtes inderdaad, zij het vergezeld van suggesties om jezelf op te doffen, als je man thuiskomt, en hem in een goede stemming te brengen door lekker te koken en een glaasje bier voor hem in te schenken. Het aanslepen van pantoffels kwam er net niet aan te pas, maar het idyllische perspectief stamde verder wel rechtstreeks uit de (westerse) jaren vijftig.

Over de vrije seksuele moraal in Oeganda en de ongedwongen lustbeleving van Oegandese vrouwen in het bijzonder hoeft niemand zich illusies te maken. De aids-epidemie heeft verschrikkelijke slachtingen aangericht, terwijl homoseksualiteit zowel ontkend als verboden is. Net als in de meeste niet-westerse landen heerst in Oeganda een ouderwetse maagdelijkheidscultus, gecombineerd met een verwoestende dubbele moraal. Tienermeisjes die zwanger blijken worden niet alleen gedumpt door hun sekspartners, maar ook verstoten door hun familie, zodat ze hun toevlucht moeten zoeken in opvanghuizen van westers filantropische signatuur. In plaats van aan schaamlippen te trekken hadden die ssenga’s beter informatie over anticonceptie kunnen verstrekken.

In deze documentaire-reeks zien we de zoveelste verrijzenis van de nobele wilde die seks beleeft zoals de natuur het bedoeld heeft: puur plezier. Maar de nobele wilde is een hardnekkige westerse mythe die (zie Margaret Mead) meer te maken heeft met verlangens van de onderzoeker naar een paradijs van onschuld dan met de werkelijkheid.