Deskundig

Beatrijs Ritsema

In de film Ciske de Rat komt een scène voor, waarin Ciske's vreselijke moeder (die later door haar zoontje met een mes wordt doodgestoken) tegen een leerplichtambtenaar moppert 'dat je tegenwoordig als moeder niets meer over je kinderen te zeggen hebt.' Zij dwong haar jonge kind te werken, terwijl hij naar school moest.

In de jaren dertig kwam het nog wel voor dat ouders uit zelfbehoud (of puur egoïsme) hun kinderen de leerplicht lieten ontduiken. Wanneer je een kind als een verlengstuk van jezelf beschouwt, ligt het voor de hand dat je hem inzet ten eigen bate en hem dus ook laat meehelpen de kost verdienen, terwijl hij misschien meer gebaat zou zijn met het volgen van onderwijs. Het idee om een kind op die manier te gebruiken is nu ondenkbaar, maar de gedachte dat kind en ouders in elkaars verlengde liggen, dezelfde belangen hebben, tot op zekere hoogte inwisselbaar zijn is onuitroeibaar. De belangrijkste reden dat kinderen nu niet uit werken worden gestuurd is dat de ouders geld genoeg verdienen.

Kinderarbeid is uitgebannen, voor zover het zwaar, onaangenaam, geestdodend werk betreft. Toch zijn er nog genoeg ouders die een slaatje uit hun kinderen proberen te slaan door ze mee te slepen naar modellenbureaus of ze te stimuleren in de richting van showbusiness. Wetgeving voorkomt ouderwetse uitbuiting en de kinderen zelf vinden het prachtig, dus wat kan erop tegen zijn? Niets, behalve dat ik die ouders niet vertrouw.

Om de een of andere reden kan ik me niet voorstellen dat het in het hoofd van een jong kind opkomt dat hij/zij ontzettend graag voor kleren of ondergoed zou willen poseren in de Wehkampcatalogus. Dat moet dus wel een ideetje van de ouders zijn. Wie zijn kind aanmeldt bij castingbureaus of voor audities heeft andere motieven dan de ouder die z'n kind op voetballen doet of op muziekles. Misschien heeft het kind gezeurd om op de voetbalclub te mogen, misschien heeft het helemaal niet om muziekles gevraagd, dat doet er niet toe, want die vrijetijdsactiviteiten hebben een uitprobeerfunctie: kijken of het iets is voor de kinderen. In het geval van het poseren als reclamemodel of het concurreren om een rol als kindsterretje of (in Amerika) het laten meedoen van kleine meisjes aan schoonheidswedstrijden hebben de ouders een vastomlijnd idee in hun hoofd. Hun kind is zo bijzonder dat het aan den volke getoond moet worden.

Jonge kinderen de kolenmijn insturen is moreel verwerpelijker dan kinderen op wat voor manier dan ook in de schijnwerpers zetten. In het ene geval vertrappen ouders de belangen van het kind, in het andere geval behartigen ze één belang zo krachtig dat de rest van het kind erbij ineen schrompelt. Bij het recente fenomeen van de 'niewetijdskinderen' zien we dat mechanisme aan het werk, zoals dat ook aan de gang is met hoogbegaafdheid en ook bij ouders die tegen de klippen op volharden in hun geloof dat hun kinderen seksueel misbruikt zijn, terwijl er geen enkel bewijs kan worden geleverd. Nieuwetijdskinderen zijn spiritueel, begaan met het lot van dieren en milieu, paranormaal begaafd, beschikken over intuïtieve wijsheid en herinneren zich vaak vorige levens. De schoolomgeving neemt hen niet zoals ze zijn, maar plaatst hen in het hoekje van de dyslectici of ADHD-ers. Ouders menen daarentegen dat deze kinderen vredestichtende voorboden zijn van een nieuwe, harmonieuze tijd en dringen bij het onderwijs aan op speciale arrangementen voor hun aura's waarnemende kind.

Het inzoomen op bijzonderheid, of dit nu gaat over spirituele neigingen, intellectuele of artistieke begaafdheid, fysieke aantrekkelijkheid of vermeend seksueel misbruik is een vorm van onderdrukkende belangenbehartiging. Geen enkele ouder kan zich aan de gedachte onttrekken dat zijn bloedeigen kind heel bijzonder is. Maar om de rest van de wereld hier ook van te willen doordringen heeft allerlei bezwaren. Zelfs Mozart heeft vast wel eens liever willen ravotten dan altijd maar weer in zo'n apepakkie achter de pianoforte. De macht van de ouders is nog steeds ongeëvenaard groot, want zij blijven de onweersproken deskundigen op het gebied van hun eigen kind. Net als de moeder van Ciske.