Spring naar inhoud


Tutoyeren tussen arts en patiënt

Beste Beatrijs,

Als gynaecoloog (vrouw, 43 jaar) zeg ik ‘u’ tegen mijn patiënten. Alleen tijdens bevallingen, in het vuur van de strijd, zeg ik ‘je’, omdat dat zo’n intensief gebeuren is, waarbij ik meestal ook wat langere tijd met iemand doorbreng. Maar ik vind het onprettig als patiënten mij op het spreekuur in de polikliniek tutoyeren. Ik ervaar dat als gebrek aan respect voor mijn persoon en voor mijn beroep. Laatst was er een hele aardige 60-plus mevrouw die bij de kennismaking zei: ‘Zeg maar jij hoor, ik ben niet zo moeilijk.’ Ik heb een beetje schaapachtig gelachen, maar ben wel ‘u’ blijven zeggen. Daar voelde ik me dan weer ongemakkelijk bij, want misschien ervoer zij dat als een terechtwijzing. Doe ik te moeilijk?

De patiënt tutoyeert

Beste De patiënt tutoyeert,

Wie hardnekkig ‘u’ blijft zeggen, krijgt op den duur vanzelf ‘u’ terug.

Hoe intiem de besprekingen of handelingen in de spreekkamer ook mogen zijn, de arts-patiënt-relatie is een zakelijke relatie. En juist vanwege het intieme karakter van de interactie is het des te belangrijker dat er een zekere afstand blijft ingebouwd. Wederzijds u zeggen is dus de norm. Als een patiënt u uitnodigt om haar te tutoyeren, zegt u: ‘Heel vriendelijk van u, maar bij ons in het ziekenhuis is de regel dat patiënten met u worden aangesproken, en daar houd ik mij aan.’ Op zo’n manier wijst u haar niet persoonlijk af, maar beroept u zich op de regels van de organisatie. Als patiënten u op eigen initiatief gaan tutoyeren (wat overigens erg onbeleefd is: zakelijke relaties dient men te vousvoyeren, totdat degene met een hogere status – dat bent u in dit geval –  de lagergeplaatste het groene licht geeft om te tutoyeren), enfin, als men u ongevraagd tutoyeert, dan negeert u dat en u houdt onverminderd vast aan ‘u’. Wie hardnekkig ‘u’ blijft zeggen, krijgt op den duur vanzelf ‘u’ terug.

Artikelen in Aanspreken en begroeten, Zakelijke relaties, Ziekte.

Gelabeld met .


23 reacties

Blijf op de hoogte, abonneer je op de RSS feed voor reacties op dit artikel.

  1. CH schrijft

    Dit gaat niet over vousvoyeren maar is een sterk aanverwante kwestie en mijn standpunt daarin is hetzelfde. Ondanks lag ik meerdere malen in het ziekenhuis. Ik werd natuurlijk aanvankelijk aangesproken met Mevrouw *Achternaam* maar gaf direct te kennen dat ik dat onprettig vind en met mijn voornaam wil worden aangesproken. Het ziekenhuispersoneel vertelde dat zij geleerd hadden patiënten standaard aan te spreken met Meneer/Mevrouw maar respecteerde zonder morren/discussie mijn wens. En zo hoort dat ook, vind ik. Het personeel is natuurlijk niet mijn vriendenkring maar het ‘Mevrouw’ benadrukt voor mij de toch al kille en onpersoonlijke setting van het ziekenhuis waardoor ik me extra onprettig voel. En ik zou het ook wel degelijk belerend, arrogant en koel vinden als men mijn verzoek om me bij mijn voornaam te noemen negeert en zich achter ziekenhuisregels verschuilt. Ziekenhuisbezoek is al vervelend genoeg zonder dit soort arrogante strapatsen van personeel. Bovendien zorg ik samen met de andere patiënten voor de boterham van het ziekenhuispersoneel. Ik zie daarom geen enkele reden mezelf zo’n nederige status toe te kennen dat ik niet eens mag uitmaken of ik wel of niet bij mijn voornaam genoemd word.

  2. Floor Mizee schrijft

    Het verbaast mij dat een arts ‘hogergeplaatste’ ten opzichte van een patiënt zou zijn. Zelf ben ik psycholoog en ik beschouw mij zelf absoluut niet als hogergeplaatst dan mijn cliënten, al ben ik in het contact wel degene met kennis en daarmee een zeker overwicht. Maar ja, als ik de loodgieter laat komen, wiens werk ik overigens erg bewonder, beschouw ik hem als mens toch ook niet als hogergeplaatst. Ik denk niet dat een gynaecoloog van 43 tegen iemand van 60 zou moeten mogen zeggen dat er getutoyeerd gaat worden. Zelf ben ik nog altijd verbaasd over het conservatisme van de medische beroepen. Ook in de overigens prettige dierenartsenpraktijk waar ik wel eens kom, valt mij op dat de (doorgaans jonge) dierenartsen allemaal geen voornaam hebben, ook niet op hun website, terwijl de assistentes alleen maar een voornaam hebben. Hetzelfde zie je met artsen en verpleegkundigen. Verpleegkundigen hebben misschien een minder lange opleiding dan artsen, maar ze worden dan ook navenant betaald. Dat ze allemaal alleen maar een voornaam mogen hebben vind ik merkwaardig. Het valt mij ook op in medische programma’s dat artsen vaak menen hun patiënten te mogen tutoyeren. Als ik een arts bezoek, word ik ook vaak getutoyeerd, terwijl ik 37 ben. Ik vind het niet erg, maar ik tutoyeer dan consequent terug.
    Overigens valt mij op dat in zakelijke relaties eigenlijk altijd getutoyeerd wordt, maar dan denk ik aan collegiale contacten, ook tussen collega’s die niet bij hetzelfde bedrijf werken.

  3. Esther schrijft

    Helemaal eens met Floor Mizee! In een arts-patiënt relatie heeft de arts echt géén hogere status dan de patiënt. Ik ben zeer benieuwd waarom Beatrijs dat denkt.

  4. Marieke Willems schrijft

    Ik (vrouw, 24) wil zelf beslissen hoe ik mijn gynaecoloog noem. Mijn lijf, mijn behandeling en dus mijn keuze.

  5. Beatrijs Ritsema schrijft

    De relatie arts-patiënt is een zakelijke relatie, waarbij de patiënt de vragende partij is. De arts heeft meer autoriteit, meer deskundigheid en meer macht dan de patiënt. De arts is dus in de spreekkamer degene met de meeste status. Als er al getutoyeerd wordt (wat niet raadzaam is, want in zakelijke relaties kan men het beter op ‘u’ houden) dan is het aan degene met de meeste status om voor te stellen om elkaar te tutoyeren. Het zou heel vreemd zijn als een stagiaire uit zichzelf de baas van het bedrijf ging tutoyeren. Dat kan alleen wanneer de baas het groene licht heeft gegeven om elkaar te tutoyeren.
    Dit principe werkt hetzelfde met de relatie leraar-leerling, professor-student, advocaat-cliënt, dominee/ priester-gelovige. Degene met de meeste macht heeft de meeste status, wordt met ‘u’ aangesproken en zegt zelf ‘u’ terug (behalve in het geval van jonge kinderen). Het initiatief om op te houden met ‘u’ zeggen en elkaar te tutoyeren ligt bij degene met de meeste status. Degene met de lagere status kan trouwens altijd nee zeggen, als hij/zij geen zin heeft om te tutoyeren/ getutoyeerd te worden.

  6. Marieke Willems schrijft

    De macht en autoriteit is verschoven van deskundigheid naar de ‘gewone mens’. Deze kan zijn eigen mening verkondigen en is niet meer afhankelijk van kennis uit boeken. Daarnaast is er door vercommercialisering ruimte ontstaan voor ‘shoppen’ binnen gezondheidszorg waardoor de macht en autoriteit van doktoren nog minder geworden is.

  7. Esther schrijft

    Vind u dan dat dit ook van toepassing is bij bijvoorbeeld de kapper? Daarbij is toch ook sprake van een zakelijke relatie, waarbij de klant de vragende partij is, en waarbij de kapper meer deskundigheid heeft. Of zou dit volgens u alleen gelden in situaties waarbij de deskundige een zeer goedbetaald beroep uitoefent?
    Arts is een beroep. De arts wordt betaald met het geld van patiënten (hetzij rechtstreeks of via de verzekering). Ik zie echt niet waarom het verschil maakt dat de ene persoon meer verstand van een bepaald onderwerp heeft.

  8. Marieke Willems schrijft

    Ja natuurlijk denk ik dat dit ook van toepassing is op een kapper. Waarom zou ik verschil maken tussen een kapper en een arts? Dat zou rieken naar discriminatie.

  9. Esther schrijft

    Marieke, mijn vraag was eigenlijk bedoeld voor Beatrijs :-)
    Ik ben het dus met Marieke eens dat de arts niet méér autoriteit heeft dan bijvoorbeeld een kapper (ter verduidelijking).

  10. Floor Mizee schrijft

    Ik denk dat Esther ook op Beatrijs reageerde. Het is trouwens wel een interessant onderwerp. Inderdaad, een kapper en een stucadoor kunnen ook iets dat wij niet kunnen, maar toch wordt dit niet geassocieerd met een machtsrelatie. Ik, als psycholoog, vraag het vaak gewoon aan mensen. “Hoe zullen we elkaar noemen?” Als iemand zegt ‘het maakt mij niet uit’ ga ik er overigens van uit dat dit een eufemisme is voor ‘laten we nog maar even u zeggen”.

  11. Marije schrijft

    Het valt mij op dat zowel mijn huisarts als specialisten in het ziekenhuis mij allemaal tutoyeren. Ik krijg het niet over mijn lippen om ‘je’ te zeggen tegen mijn huisarts en ook niet tegen de ziekenhuisartsen. Mijn leeftijd is 41.
    Ik begrijp werkelijk niet waarom artsen ‘je’ tegen mij zeggen. Dat zullen ze dan ook wel bij anderen doen. Ik stoor me eraan omdat ze het als vanzelfsprekend doen, ik vind het niet netjes. Maar om deze mensen nu te confronteren met hun gedrag, tja….
    Is dit getutoyeer door medici herkenbaar? Ik overweeg het bespreekbaar te maken bij mijn huisarts. Wat vinden jullie: doen? Of is de kool het sop niet waard….?

  12. Floor Mizee schrijft

    Ik heb mij er ook aan gestoord, maar terug tutoyeren helpt echt heel goed. Nu stoort het mij ook absoluut niet meer en vind ik het wel gezellig.

  13. Jonge Dokter schrijft

    In elke relatie van twee relatief onbekenden gaat mijn voorkeur uit om te starten met ‘u’, uit respect voor elkaar. Om niemand voor het hoofd te stoten kunnen we toch wel starten met ‘u’? Dit kan gaandeweg altijd nog ‘je’ worden. Wie dit dan ook aankaart (de arts of patiënt, de ouderen of de jongeren, de klant of winkelier) dat maakt mij niet veel uit, mits het maar tot een overeenstemming komt. Ik ben verbaast dat sommigen direct tutoyeren. Wat mij betreft wordt er een belangrijk station gepasseerd waar je enkel met met moeite weer naar terug kan. De stap maken om “zeg maar ‘je’ hoor” is toch vele malen makkelijker dan “ik heb liever dat u ook ‘u’ tegen mij zegt”?

  14. Marike schrijft

    @Marije De kool is het sop niet waard!! Respect hangt niet af van het woord “u”. U merkt dat u gerespecteerd wordt door het gedrag van de arts, niet alleen door het woord u. Als u zich gekleineerd of minderwaardig of niet serieus genomen voelt brengt u dat ter sprake, maar niet alleen het woordje u. Zelf spreek ik iedereen altijd aan met u, maar soms ontstaat er een gezellige of vertrouwelijke sfeer, al dan niet bij arts, kapper, winkels etc., en lijkt u te afstandelijk waarna mij ook je en jij ontglipt, om ook weer door te gaan met u. Het heeft niet perse iets met respect te maken.

  15. G Zeeland schrijft

    Het ‘status’-verhaal van Beatrijs e.a. geeft me gewoon geen goed gevoel, is niet een goed argument voor mij. Respect voor een persoon blijkt niet uit een enkel woord (u of jij) maar uit het gehele gedrag t.a.v elkaar. Het zou ook wel erg makkelijk / onoprecht zijn om wel te vousvoyeren maar voor de rest weinig respect te laten blijken. Ik vind het akkoord om zeker in het begin even af te tasten of expliciet te vragen wat de voorkeur is.

    Mijn partner beviel recentelijk, waarbij globaal alle verpleegkundigen tutoyeerden, en de artsen vousvoyeerden. Zijn de verpleegkundigen dan ‘van mindere status’? Kom op! Ik vond en vind ze i.h.a. zelfs vriendelijker en empathischer dan artsen (wat niet per se met de aanspreekvorm te maken heeft). We zijn daar met elkaar in kleine kring met een zeer intiem, moeizaam, uniek proces bezig, waarbij het ons gewoon irriteerde wanneer er steeds juist afstand werd geschept op die manier: “MEVROUW ACHTERNAAM, even de kiezen op elkaar”. Tja.

    Overigens, op de universiteit waar ik ooit studeerde keken zelfs hoogleraren een beetje vreemd als men ‘u’ zei. Zal wel verschillen per beroepsgroep, blijkbaar niet geheel gerelateerd aan het salarisniveau. ;)

  16. Janneke schrijft

    Wat Beatrijs denk ik bedoelt met status, is dat de verhoudingen ongelijk zijn, omdat de patiënt (ook al is deze tegenwoordig inderdaad meer klant dan ooit, maar in een winkel zeggen winkeliers ook “u”) toch afhankelijk is van zijn//haar arts. Als de relatie tussen arts en patiënt van het professionele in het vriendschappelijke afglijdt, kunnen er moeilijke situaties ontstaan, waarbij de arts meer als vriend van de patiënt zal willen handelen en dus misschien niet zal kunnen doen wat het beste is voor de patiënt, terwijl dat inderdaad zijn/haar baan is. Leraren gaan niet één op één op stap met hun studenten, artsen doen dit niet met hun patiënten. Want uiteindelijk zullen zowel de leerling als de patiënt zich misbruikt voelen. Elke student geneeskunde wordt daarom tegenwoordig getraind om deze (soms natuurlijke) neiging tot teveel vriendschappelijkheid te vermijden, omdat duidelijk is geworden dat dit in het nadeel van de patiënt is (naar mijn idee gaat dit trouwens vaker mis bij de psycholoog dan bij de arts, misschien juist door een gebrek aan afstand?).
    Dat betekent niet dat artsen geen respect hebben voor hun patiënten, integendeel. U kunt zich even voorstellen, hoe respectloos het zou zijn als u bij de (mannelijke?) gynaecoloog komt, naakt daar ligt en die zegt: “Nou meid, ik ga even mijn vingers in je vagina brengen!”

  17. M.S. schrijft

    Ik ben huisarts en pas 30 jaar, ik behoor tot de generatie die het tutoyeren met de paplepel is ingegoten en toch tutoyeer ik mijn patiënten zo min mogelijk. Ik moet daar goed op letten want mijn opvoeding was hierin anders en ik tutoyeer privé gemakkelijk. Ik voel me ook zeker niet ‘hoger’ geplaatst dan mijn patiënten, als ik ziek ben, ben ik er ook één en mijn roots zijn net zo normaal of abnormaal als iedereen.

    Maar toch is de relatie tussen arts en patiënt zakelijk en ik vind in een zakelijke relatie het normaal om te vousvoyeren. Voorbeelden die aangehaald zijn, zou ik willen hergebruiken: mijn kapper vousvoyeert mij, een loodgieter die ik bel vousvoyeert mij en om nog te zwijgen over een hypotheekadviseur. In een zakelijk contact is vousvoyeren gebruikelijk en het is juist tonen van respect voor de ander. Ik ben ook altijd benieuwd hoe een patiënt het zou vinden als ik hem tutoyeer wanneer we een meningsverschil, conflict of zelfs een geschil hebben, want juist dan is het de toon die de muziek maakt.

    Overigens gebeurt tutoyeren door telefonische verkopers en bijvoorbeeld klantenservices steeds vaker. Daar stoor ik me aan, zeker als ik een geschil met hen heb of ze bellen rond etenstijd!

  18. Suzanne schrijft

    Misschien hangt het ervan af hoe goed je de arts in kwestie kent? Ik ben al zo’n 25 jaar bij dezelfde huisarts, hij tutoyeert mij al jaren en ik hem ook. Een wildvreemde arts die ik voor de allereerste keer zie gaat mij niet tutoyeren… en ik hem ook niet.

  19. Dwarrel schrijft

    In principe heb ik geen problemen met vousvoyeren, mits het maar consequent gebeurt. Ik heb binnen eenzelfde instelling te maken met meerdere behandelaren. Mijn hoofdbehandelaar vousvoyeert mij, maar binnen een groepsbehandeling tutoyeert ze, dus ook zeer jonge cliënten worden dan getutoyeerd. Daarnaast heb ik een psychiatrisch verpleegkundige die mij wil tutoyeren. Mijn hoofdbehandelaar blijft mij in het bijzijn van de verpleegkundige ook vousvoyeren. Consequent zult u denken, maar voor mij zeer verwarrend en onaangenaam.
    Ik moet er nog wel bij vertellen dat de hoofdbehandelaar van mijn leeftijdscategorie is en ik haar al herhaaldelijk heb gevraagd om te mogen tutoyeren, maar dat “vertikt” ze. Dit komt mijn behandeling niet ten goede, heel jammer en pijnlijk allemaal.

  20. Ine schrijft

    Interessant onderwerp. Nu spreek ik als zorgvrager regelmatig met een psychiater. Zij start meestal met ‘u’. Maar ik ga vervolgens al snel over op ‘je’. Ik vind het lastig om in een voor mij heel persoonlijk gesprek ‘u’ te zeggen, mede omdat ik zelden gesprekken voer waarin gevousvoyeerd wordt. Ook in zakelijke gesprekken die ik voor mijn werk veelvuldig voer, wordt zelden ‘u’ gebruikt. Ik blijf het een lastig dilemma vinden. Ik waardeer en respecteer mijn psychiater zeer, maar ‘u’ zeggen vind ik heel erg vervelend.

  21. Renzo schrijft

    Schrijver Boudewijn van Houten – toen ie nog jong was – tegen een interviewer die hem ongevraagd tutoyeerde: ” U mag best u tegen me zeggen!”
    Schrijver Theo Kars, toen ie nog nog jong was: “U mag jij zeggen, als ik maar niet verplicht ben hetzelfde bij U te doen”.

    Twee uiterst correcte handelingen van deze heren, die in de praktijk ook mensen vanaf 18 jaar gewoon eerst met u aanspreken.

  22. Els schrijft

    Mijn specialist tutoyeert mij ook. Ik vind dat niet prettig, met name omdat ik dik in de vijftig ben en zij een stuk jonger. Bovendien lijkt het zo alsof er een soort vertrouwelijkheid is, die ik niet voel. Na een tijdje stug U te hebben geantwoord, wat niet hielp, zeg ik nu je. Maar dat voelt absoluut niet goed. Dan maar weer terug naar de U? Maar dan voel ik me een tuttebel. Tja, het blijft lastig.

  23. Susanna schrijft

    In het antwoord passend bij “Tutoyerende priester” stelt Beatrijs dat eenzijdig vousvoyeren alleen nog voorkomt in relatie tussen kinderen en ouderen. Zelf ben ik van de generatie vousvoyeren en zal niet snel uit eigener beweging een arts aanspreken met “jij”. Sinds kort heb ik een andere huisarts die bijna 30 jaar jonger is dan ik, die mij tutoyeert. (Hebben we niet vooraf besproken). Ik moest er even aan wennen, maar dit voelt wel vertrouwd. Zéker nu ik merk dat hij meer náást de patiënt staat dan als autoriteit, erboven. Tijdens het kennismakingsgesprek gaf hij aan wars te zijn van wat ik noem “artsenfratsen”. Inmiddels ben ik hem ook gaan tutoyeren. In mijn werkzame leven heb ik met artsen gewerkt en was tutoyeren gebruikelijk. Toch een lastig dilemma.



Sommige HTML is toegestaan