Streepjes op de kerfstok

Beatrijs Ritsema

Van de week verzeilde ik in een discussie waarin het ineens over de dubbele moraal ging. Een tijd lang leek die van de baan, destijds verbrand in het vreugdevuur van de seksuele revolutie, tegelijk met de corsetten en beha's. Maar dat verhaal van die verbrande beha's was altijd al een sprookje (een dergelijke publieke demonstratie schijnt nooit te hebben plaatsgevonden) en ook de dubbele moraal woekert ondergronds voort.

De mooiste illustratie daarvan is de steeds terugkerende uitslag van diverse onderzoeken naar de hoeveelheid seksuele partners van het andere geslacht die mensen zo gedurende hun leven verslijten: in Amerika komen mannen gemiddeld uit op acht partners, vrouwen op vier. Andere landen leveren andere gemiddeldes op, soms wat hoger, soms wat lager. Maar het grappige is dat het cijfer voor mannen en vrouwen nooit hetzelfde is. Hier kan maar een conclusie uit getrokken worden: iedereen liegt. Want als je in een grote, representatieve steekproef (waarin ook prostituees) alles optelt en middelt, moet het eindgetal van seksuele partners voor vrouwen en mannen identiek zijn – dat is een rekenkundige noodzaak. Mannen majoreren blijkbaar consequent, vrouwen minoriseren. Voor mannen draagt elk streepje op hun kerfstok bij tot hun gevoel van eigenwaarde, vrouwen stellen zich terughoudender op. Dit leidt tot bluf versus ontveinzing. De een slaat zich op de borst, de ander schaamt zich, en allebei in die mate dat ze waarschijnlijk hun eigen zelf-rapportage nog geloven ook.

De stormloop ten tijde van de seksuele revolutie tegen de dubbele moraal ontsproot uit een afkeer van hypocrisie. Mannen doen het, vrouwen doen het, allebei willen ze het. Waarom zou de man de gebraden haan uithangen en de vrouw voor afgelikte boterham moeten doorgaan? Een fundamentele onrechtvaardigheid, zij het dat moralen in het algemeen niet uit de lucht komen vallen. Zeker een wereldwijd verspreide moraal als de dubbele heeft z'n wortels in een biologisch axioma. In dit geval het [c] mater semper certum est [l] – over wie de moeder is bestaat geen twijfel, maar elk vaderschap kan betwist worden.

Wie de dubbele moraal wil afschaffen, kan in principe twee kanten op. Je kunt de regels die voor vrouwen gelden uitbreiden naar mannen of je kunt vrouwen de vrijheden van mannen geven. Niet verwonderlijk gebeurde dat laatste, althans daar werd en wordt nog steeds naar gestreefd. Dat is ook het correcte standpunt geworden in voorlichtingsboekjes en in seks-adviesprogramma's: de seksen hebben dezelfde rechten en dezelfde behoeften en als je er maar rond voor uit komt (inclusief als een meisje 'nee' zegt, bedoelt ze 'nee') komt alles dik in orde.

Maar in orde is het niet. Ondanks de goedbedoelde seksuele opvoeding met nadruk op gelijke rechten en het propageren van algehele seksuele ontplooiing met afschaffing van het meten met twee maten, zitten mannen en vrouwen niet op een lijn. Misschien nog wel in de fase die vooraf gaat aan de voortplanting. In de adolescentenperiode, wanneer de voortplanting zich nog achter de horizon bevindt, staat meisjes niets in de weg om dezelfde promiscuïteit aan de dag te leggen als jongens geneigd zijn te vertonen. Of dit nu parallelle verhoudingen betreft, zoals in de jaren zeventig, of seriële monogamie, zoals nu meer gebruikelijk schijnt te zijn, doet niet zoveel terzake. In de adolescentenfase, die trouwens met gemak zo'n twintig jaar kan duren tot een eind in iemands dertiger jaren, is seks een recreatieve aangelegenheid.

Dit verandert als er kinderen worden geboren. Voor vrouwen komt dit keerpunt neer op een afscheid van de promiscuïteit. Als de link tussen seks en voortplanting eenmaal zijn beslag heeft gekregen, is het moeilijk om die weer ongedaan te maken, ook al wordt er teruggegrepen op de vertrouwde anticonceptie. Het kwaad is geschied, oftewel de natuur heeft zijn loop gehad en daardoor komt die hele seks terug in zijn primitieve bedding van beladenheid.

Niet zo voor mannen. Als hun kind wordt geboren, staan ze erbij en kijken ernaar. Het is geen fysieke ervaring. Hoe trots en blij ze ook kunnen zijn met hun nageslacht, de link tussen seks en voortplanting verandert er voor hun niet wezenlijk door. Het blijft een zwakke verbinding en de beste illustratie daarvan is de midlife crisis, een typisch mannelijk fenomeen. Ik ben nog nooit een vrouw tegengekomen die aan een midlife crisis leed, in die zin dat ze er daadwerkelijk vandoor ging met een vijftien jaar jongere man en haar kinderen achterliet. Voor mannen is dat een betrekkelijk normale handelwijze. Zolang ze hun alimentatie betalen en hun kinderen een weekend in de twee weken ontvangen, roept niemand ach en wee.

De klassieke echtscheiding (en dan bedoel ik niet eentje waar drank, seksueel misbruik of gewone mishandeling in het geding is) wordt in gang gezet door de man die een vriendin neemt, waarop zijn vrouw hem het huis uitgooit. Het zal best kloppen, wat je altijd hoort, dat de partners uit elkaar gegroeid zijn, dat ze zich vervelen bij elkaar, dat er te veel ruzie is, dat de seks niet deugt, maar het is de ontrouw die de doorslag geeft tot het in de arm nemen der advokaten. Die ontrouw vormt een dwingende voorwaarde, want het is nog vernederender om in de steek gelaten te worden vanwege jezelf (een mooi boek, maar ik heb het uit) dan vanwege de liefde voor een ander (ik hou nog steeds van jou, maar ook van haar – het is sterker dan ikzelf).

Het afbrokkelen van de dubbele moraal doet het aantal echtscheidingen toenemen, omdat de bijbehorende geniepigheid vervangen is door nietsontziende eerlijkheid. In theorie wordt aan vrouwen dezelfde behoefte aan eens een ander behangetje toegeschreven als aan mannen, maar jammer genoeg gaat dat voor vrouwen van een zekere leeftijd niet meer op. Die zijn door de geboorte van hun kinderen terug de monogamie in gemept of ze wilden of niet. En zelfs als ze zich daar overheen kunnen zetten, dan nog moeten ze betrekkelijk veel moeite doen om überhaupt seksuele interesse op te wekken bij het andere geslacht, dat en masse de voorkeur geeft aan meisjes van 25.

Voor de groep van 40-plus vrouwen is het streven naar de vervanging van de dubbele moraal door de vrijheid tot seriële monogamie niet echt een vooruitgang. Bedrogen worden is nooit leuk, maar daar komt nu het afgedankt worden nog eens bovenop.