Een ruggenprik bij een bevalling gold lange tijd als typisch Amerikaans, hoewel die in Zuid-Europese landen en in Zuid-Amerika ook tamelijk standaard wordt toegepast. In Nederland is deze vorm van pijnbestrijding duidelijk in opkomst. Vergeleken met tien jaar geleden bevallen er drie keer zo veel vrouwen met behulp van een ruggenprik, nu ongeveer 20 procent van het totaal. Ook hanteren sommige bevallende vrouwen het morfinepompje en is lachgas (bekend uit de jaren vijftig als pijndempend middel) terug van weggeweest. De trend past binnen de toenemende medicalisering van de geboorte. Als zwangerschap vanaf het begin in het teken staat van gezondheidsadviezen, (para)medische begeleiding, screeningstests voor allerlei aandoeningen van de foetus en check-ups, kan die pijn ook wel achterwege blijven. Waarom zou een vrouw voor pijn kiezen als het niet noodzakelijk is? Bij de tandarts laat je nog geen gaatje uitboren zonder dat er een verdoving aan te pas komt.

In dat licht is het opmerkelijk dat er überhaupt nog wordt bevallen zonder pijnbestrijding, maar het merendeel van de Nederlandse vrouwen doet dat toch nog steeds, hetzij thuis, hetzij in het ziekenhuis. Enerzijds heeft dat te maken met bepaalde risico’s van de ruggenprik, zowel voor baby als moeder, anderzijds zal er ook een verlangen meespelen om het op eigen kracht af te handelen. Bevallen zonder verdoving is stoer. Wie die ultieme beproeving doorstaat kan tevreden over zichzelf zijn. Of dit verlangen beschouwd wordt als simpele zelfbeschikking of als voorbeeld van achterhaalde heroïek hangt af van wat gebruikelijk is. Hoe meer ruggenprikken er plaatsvinden, hoe romantischer het wordt om het zonder te doen.
Natuurlijk moet de wens van de vrouw doorslaggevend zijn voor het soort bevalling dat zij tegemoet ziet – op dat punt is de discussie over pijnbestrijding eigenlijk niet zo interessant. Belangrijker is hoe die bevallingen zelf verlopen en dan valt op dat de perinatale sterfte in Nederland betrekkelijk hoog is: niet in absolute aantallen (het loopt meestal goed af), maar wel vergeleken met andere Europese landen. Bovendien zijn ook relatief veel vrouwen achteraf ontevreden over hun bevalling. Hoe dat komt, is niet zo moeilijk te bepalen: ze voelen zich vaak alleen en in de steek gelaten.

In een interview met Opzij vertelt Claudia de Breij een gruwelverhaal over haar bevalling, waarbij er anderhalf uur niemand naar haar omkeek (in het ziekenhuis nota bene), zodat er van alles mis ging waarvan ze twee jaar na de geboorte nog steeds fysieke ellende ondervindt. Lag ze daar echt in haar eentje te lijden? Nee, ongetwijfeld zaten haar vriendin en wie weet wat voor intimi nog meer naast haar bed haar hand vast te houden, maar daar heb je op zo’n moment niets aan. De Breij is wel degelijk schandalig in de steek gelaten.

In Nederland vindt iedereen het vreselijk belangrijk dat de toekomstige vader/partner de bevalling mee doorstaat en steun biedt. De vroedvrouw of (in het ziekenhuis) de gynaecoloog komt af en toe binnenwippen en stroopt pas in de laatste fase de mouwen op. Deze deskundigen hebben het veel te druk met andere dingen en beperken hun aanwezigheid tot het hoogstnoodzakelijke, zodat de nederige begeleidingstaak grotendeels aan intimi toevalt. Maar intimi weten niets van bevallingen en kunnen ook niets uitrichten.

Barende vrouwen worden in geen enkele cultuur alleen gelaten, ook vroeger niet. Met zo’n bevalling, zeker als het een eerste is, ben je al gauw een half tot een heel etmaal bezig. Een man vervult binnen dit scenario geen rol van betekenis, tenzij het toevallig zijn vak is. Als overbodig persoon kan hij maar beter ergens anders sigaren gaan roken en whisky drinken op de goede afloop en, vooruit, bijtijds worden binnengeroepen voor de finale. Wat een vrouw nodig heeft tijdens die eindeloze uren van pijn is geen intimiteit maar deskundigheid. Er moet iemand naast zitten die geduld heeft om het uit te zitten, die de barende kan ondersteunen en geruststellen, maar die vooral ook kan signaleren als er iets mis gaat. Dat kan alleen iemand doen die ruime ervaring heeft met bevallende vrouwen, een doula bijvoorbeeld.

Meer ruggenprikken zal niet leiden tot minder perinatale sterfte en ook niet tot een betere kwaliteit van de bevallingen. Het gaat niet om de pijn die voor de een wel en voor de ander niet draaglijk is. Het gaat erom dat er iemand naast zit die kennis van zaken heeft. Iemand die niet weggaat.

In reactie op de komende bezuinigingen staan de media voorspelbaar genoeg bol van de analyses door deskundigen die becijferen welke groepen het meest moeten inleveren en van individuele klaagzangen van mensen die zich gepakt voelen. Het is natuurlijk nooit leuk als het leven duurder wordt, maar hier en daar wordt wel erg extreem gereageerd op het naderend onweer. Alsof de donkere Middeleeuwen terugkeren, wanneer de burger over minder vrij besteedbaar inkomen beschikt.

Het duidelijkst zie je dat op het gebied van de kinderopvang. Daarvan is de begroting de afgelopen jaren met meer dan een miljard euro overschreden en de voorheen ruimbemeten overheidssubsidie (waar louche bemiddelingsbedrijfjes ook nog eens de boter uit gebraden hebben) zal worden teruggeschroefd, zodat het ouders meer geld gaat kosten. In het veld van de kinderopvang klinkt ach en wee en hoor je de voorspelling dat veel vrouwen zullen terugkeren naar de aanrecht, omdat werken in de nieuwe omstandigheden niet meer rendabel zou zijn. Een aanslag op de vrouwenemancipatie! Dit protest klinkt even kinderachtig en ongeloofwaardig als de reacties een halfjaar geleden op de plannen om de studiefinanciering af te schaffen en te vervangen door zachte studieleningen. Als de basisbeurs wordt afgeschaft gaan er veel minder jongeren studeren, luidde het dreigement. Maar niemand bij z’n volle verstand zal op z’n achttiende de voorkeur geven aan een ongeschoold baantje tegen een schamel loon boven een investering in zijn toekomst door te gaan studeren, ook al moet daar een lening aan te pas komen. Een goede opleiding biedt nu eenmaal de beste kansen op materiële zekerheid in de toekomst en het lijkt redelijk dat degene die later zal profiteren van zijn opleiding mede-investeert in de kosten die hiervoor nodig zijn.

Bij werkende vrouwen ligt het niet anders. Als zij belang hechten aan betaald werk, aan het bekleden van een maatschappelijke functie, aan het benutten van hun talenten en kundigheden, desnoods alleen maar aan de contacten buitenshuis, dan zullen ze heus wel met dat werk doorgaan, ook al gaat het grootste deel van hun verdiensten linea recta naar de kinderopvang. Ten slotte levert werk meer rendement op dan alleen de pegels en ten slotte is goede kinderopvang belangrijk genoeg om er veel geld voor over te hebben. In ieder geval belangrijker dan een wintersportvakantie of een nieuwe sofa.

Ook in de zorg klinken paniekerige stemmen. Als zelfstandig wonende psychiatrische patiënten een eigen bijdrage van 90 euro per maand moeten gaan betalen voor hun reguliere dagactiviteiten, dan dreigen ze daar niet meer naar toe te gaan. En als ze niet worden behandeld, verkwijnen ze thuis of gaan ze aan de zwerf op straat, waarschuwen de hulpverleners. Wat een eigenaardige prioriteiten worden hier gehanteerd. Zouden mensen met een psychische stoornis echt zo dom zijn om vereenzaming of verloedering te verkiezen boven gestructureerde dagactiviteiten à raison van 90 euro per maand? Ik kan het me niet voorstellen. Vergeleken met de financiële inspanningen van de maatschappij om deze vorm van zorg draaiende te houden valt een dergelijke individuele bijdrage toch in het niet?

De reacties op de aangekondigde bezuinigingen in de zorg staan vooral in het perspectief van vermindering van solidariteit met de zwakkeren. Maar de immer stijgende uitgaven in deze sector zijn niet zozeer het gevolg van toenemende aantallen behoeftigen die voor hun overleving afhankelijk zijn van de overheid, alswel van een brede voorzieningencultuur, waarop iedereen van arm tot rijk aanspraak kan maken als het tegenzit. Heb je problemen met lopen of zien? De overheid betaalt rollator en bril. Evenzo kan iedereen aanspraak maken op thuishulp, gesubsidieerde invalidenparkeerplaatsen, trapliften – ook als je rijk genoeg bent om het zelf te betalen. De SP vindt bijvoorbeeld dat in zieken- en verzorgingstehuizen televisie, telefoon- en internetaansluiting onder de eerste levensbehoeften vallen en dus in de basisverzekering inbegrepen moeten zijn.

Geen wonder dat de AWBZ (algemene wet bijzondere ziektekosten) onbetaalbaar wordt, als iedereen die met ziekte of ouderdom wordt geslagen recht heeft op financiële compensatie van de overheid. Afslanking van de AWBZ zal er niet toe leiden dat de kwaliteit van de zorg vermindert, maar dat burgers die in goeden doen verkeren hun prioriteiten stellen en dan kan de zorg voor zichzelf wel eens belangrijker blijken dan de erfenis voor de kinderen.