In de Irak-oorlog werden gevangenen door Amerikaanse bewakers vaak dagenlang onafgebroken blootgesteld aan keiharde muziek. Dat kon eindeloos hetzelfde popnummer zijn of kinderliedjes als de begintune van Sesame Street. Net als het waterboarden is deze methode om terroristen onder druk te zetten later verboden. Hoewel gevangenen geen haar werd gekrenkt onder het auditieve geweld, werd het toch erkend als een vorm van marteling. Mensen kunnen zwaar lijden onder geluidsoverlast. De top-tien van zaken die het woongenot aantasten wordt sinds jaar en dag aangevoerd door lawaai van de buren, meestal muziek die te hard aanstaat. De kern van de ergernis is machteloosheid, het gevoel willoos overgeleverd te zijn aan andermans luimen. Dat is belangrijker dan het soort muziek. Die doet er niet toe, omdat zelfs de mooiste muziek vervelend wordt als je er niet aan kunt ontsnappen.
Straatmuzikanten, passerende fanfares of bonkende winkels wekken minder irritatie, omdat je je fysiek kunt verwijderen van de geluidsbron. Veel erger is het om door wezenloze provinciewinkelstraten heen te lopen, die om de vijftig meter zijn voorzien van luidsprekers waaruit voor elk wat wils en dus voor niemand interessante muziek druipt. Elke keer als het geluid van de ene speaker langzaam zachter wordt en je denkt: ‘Ha, nu is het afgelopen,’ kom je in het bereik van de volgende. Het is een raadsel waarom winkeliersverenigingen of de toeristenbranche nog steeds hardnekkig doorgaan met het auditief mishandelen van voetgangers. De helft van de mensen op straat loopt daar ingeplugd aan een iPod, omdat ze in hun eigen geluidsuniversum willen verkeren, en van degenen zonder iPod-oortjes in mag je veronderstellen dat ze eventjes helemaal geen muziek willen.
Onschuldige passanten kwellen met onzinmuziek waar ze niet om gevraagd hebben en die ze niet kunnen ontlopen omdat ze nu eenmaal de boodschappen moeten doen hoort bij de gesels van het marktdenken. Hoe vaak mensen er ook over klagen, het antwoord dat de verkoop erdoor wordt gestimuleerd snoert alle monden. Logisch – de commercie heeft altijd het laatste woord. Toch wordt muziek ook in de openbare ruimte wel eens ingezet ter afschrikking. In allerlei gemeentes wordt er een nieuwe methode toegepast om stations of winkelcentra hanggroepjongerenvrij te maken. De mosquito (een hoge pieptoon, alleen hoorbaar voor mensen onder de 23 jaar die ervoor op de vlucht slaan) is verboden wegens discriminerend. Het nieuwe wapen heet klassieke muziek.
In het winkelcentrum van het Gelderse Dieren is men enthousiast. Tot voor kort gingen hangjongeren van overwegend allochtone afkomst zich aldaar te buiten aan intimiderend gedrag zoals het nafluiten van meisjes en laten zakken van hun broek om hun blote billen te laten zien. Maar sinds Bach en Beethoven over het winkelende publiek heenschallen, hebben de hangjongeren de wijk genomen en is het afgelopen met de overlast. Tegen de reuzen uit de westerse muziekgeschiedenis bleek het geboefte niet bestand. Met de handen tegen de oren om alsjeblieft geen Brandenburgs Concert te horen hebben ze een veilig heenkomen gezocht.
Arme Beethoven, Bach en al die andere componisten. Muzikale overlast in de openbare ruimte is erg, maar klassieke muziek uit z’n kader halen en als een soort verdelgingsmiddel tegen straatschoffies inzetten is een vorm van misbruik, waarbij de muziek zelf wordt geperverteerd. Alsof je een dure avondjurk gebruikt om gemorste koffie mee op te dweilen. Het is nooit de bedoeling van componisten om luisteraars angst of walging in te boezemen. Wie de muziek toch op die manier gebruikt geeft blijk van cynisme, net als de folteraars in Irak. Het wegjaagconcept doet ook denken aan de film A Clockwork Orange, waarin de hoofdpersoon in een onorthodoxe conditioneringstherapie kunstmatig misselijk wordt gemaakt voor zowel fysiek geweld als Beethovens negende symfonie.
Jongeren die rondhangen kunnen best vervelend zijn, hoewel voorbijgangers wel heel snel klaar staan om hun aanwezigheid als intimiderend te bestempelen. Het probleem verjagen is het probleem verplaatsen en dan zijn weer andere mensen de pineut. Er zijn honderden beleidsnota’s geschreven met aanbevelingen voor praten met de boefjes, afspraken maken, lik op stuk in geval van wetsovertreding, streetcornerwerkers, coaches, buurtstewards, jeugdhonken, trapveldjes, overkapte hangplekken en moskeevaders. Zouden Bach en Beethoven er misschien buiten mogen blijven?
Uit mijn hart gegrepen Beatrijs Ritsema. Inderdaad, “mogen Beethoven en Bach er buiten blijven.” Schandalig om deze schitterende muziek zo te misbruiken. En dat terwijl de discussie gaande is hoe we jongeren naar de concertzalen kunnen krijgen. Nou op deze manier vast en zeker niet. Trouwens in het verleden heeft men klassieke muziek ook al gebruikt i.v.m. jongerenoverlast. Toen bleek dat na een tijd het effect weg was en de jongeren weer kwamen hangen waar ze altijd al hingen.
Een beetje aandacht voor goede manieren en dat al jong geleerd! Baat het niet, het schaadt ook niet.
Netty
Er zijn hele volksstammen die nooit waardering hebben kunnen opbrengen voor Bach of Beethoven. 100 jaar geleden niet, nu ook niet. Wanneer het door de koopgoten in de grote steden zou klinken op donderdagavond of zaterdag zou de omzet van de winkeliers ook kelderen. Soit.
Wanneer ú dan het geluk heeft gehad deze muziek wel te leren waarderen, wat zal het u dan interesseren dat die muziek wordt ingezet voor iets dat een gemeenschappelijk interesse dient: namelijk het terugdringen van overlast door jongeren die echt nóóit voor uw favorieten zullen vallen.
De door u zo hooglijk gewaardeerde muziekstukken wordt niet ”misbruikt”, ze worden niet geremixed of door een snoeiharde elektrische gitaar ten gehore gebracht.
( Men kan voor hetzelfde doeleinde de muziek van Willy Alberti, Danny de Munk of Andre Hazes gebruiken, ik zie hangjongeren daar ook nog niet zo gauw de polonaise op doen.)
Ik ben zo vrij om aan te nemen dat het u niet beroert wanneer dit wordt ingezet?
Schei toch uit met dat snobistisch gedoe en wees vrolijk dat wanneer u een groepje uiteenstuivende hangjongeren ontwaart nog een fractie van de een of andere prachtige cantate kunt opvangen.
Hulde voor Victor!
Ik vind dat u nogal overgevoelig reageert in deze kwestie, Beatrijs. De meisjes in Dieren worden niet langer lastiggevallen door ranzige exhibitionisten maar blijkbaar vindt u dat van ondergeschikt belang. Want oh, ‘uw’ arme componisten! Zouden ze zich, hooggezeten op een wolk en neerkijkend op het Dierense, erover opwinden, denkt u?
Jan Smit zal ook nooit de bedoeling hebben gehad mensen te doen walgen maar zijn muziek doet toch echt mensen boven het toilet hangen.
Ik ben wat pragmatischer ingesteld en als deze muziek overlast van jongeren tegengaat zie ik er geen enkel kwaad in. U heeft gelijk als u zegt dat het probleem dan verplaatst wordt maar dat was hier niet uw punt. Heeft u liever dat de politie moet komen om deze jongeren een welverdiend portie pepperspray te geven? Dan is Bach toch een stuk vriendelijker en beschaafder, vindt u niet?
Ik ben het geheel eens met Chayenne. Bij het winkelcentrum in mijn buurt klinkt ook regelmatig klassieke muziek. En ik vind dat heerlijk: enerzijds geen last van hangjongeren met scooters en wietdampen, anderszijds een fantastische muzikale omlijsting.
Degene die deze pragmatische oplossing heeft bedacht, mag van mij een lintje krijgen. En wat betreft de vergelijking met de avondjurk die als dweil gebruikt wordt: de avondjurk zal er minder mooi van worden. De muziek van Bach en Beethoven, blijft even mooi, maar bereikt nu een groter publiek.