Beste Beatrijs,
Veel jongeren, onder wie ik (meisje van 16), vinden ‘u’ zeggen ouderwets. Wij voelen ons gediscrimineerd als wij bepaalde personen met ‘u’ moeten aanspreken. Wij willen graag gelijk behandeld worden. Ik tutoyeer bijna iedereen om me heen. De meeste leraren, artsen en ouderen vinden dat goed. Mijn vrienden en ik willen dat vousvoyeren afgeschaft wordt, net als in Amerika en Engeland. Ik ben van mening dat iemand die een ander dwingt om ‘u’ te zeggen (bijvoorbeeld een arts tegenover een verpleegkundige) wegens discriminatie aangeklaagd moet worden. Waar kunnen wij terecht om ons plan voor te leggen?
Jij-zegger
Beste Jij-zegger,
Je kunt de taal niet van hogerhand veranderen. Het woord ‘u’ is springlevend. Van het begrippenpaar ‘u en jij’ kun je niet ineens de helft afschaffen. Dat zou hetzelfde zijn als mensen verbieden om het woord ‘zwart’ te gebruiken, omdat je toevallig meer van ‘wit’ houdt. In het Engels is de oude beleefdheidsvorm ‘thou’ inderdaad weggesleten ten gunste van ‘you’. Maar nog steeds willen Engelsen en Amerikanen door onbekenden aangesproken worden met ‘Mr’ of ‘Mrs’ of ‘Ms’ en niet met hun voornaam. Beleefdheidsvormen zijn er om afstand uit te drukken. In alle talen. Dus ook in het Nederlands. In het Frans gaan mensen onmiddellijk over op ‘vous’, als ze ruzie maken. Ook ouders tegen kinderen en andersom. Als mensen van jou en je tienervrienden niet het ongewenst intieme ‘jij’ maar het standaard correcte ‘u’, en ‘meneer of mevrouw’ willen horen, dan kun je dat nooit van z’n leven als discriminatie aanmerken. Geen schijn van kans dat je daar wat voor instantie dan ook warm voor krijgt. Iedereen heeft het recht om te worden aangesproken zoals hij/zij verkiest. Jouw ideeën over het afschaffen van de beleefdheidsvorm zijn onmogelijk, onwenselijk en totalitair. In George Orwell’s boek ‘1984’ staat wat er gebeurt als machthebbers woorden gaan afschaffen. Lees dat boek en laat het tot je doordringen.
Als (voormalig) docent Engels wilde ik dit even aan u kwijt, als aanvulling op uw reactie in Trouw afgelopen zaterdag over het tutoyeren: De ironie wil dat oorspronkelijk ’thou’ de jij-vorm was en ‘you’ de beleefdheidsvorm (zie bijvoorbeeld de toneelstukken van Shakespeare). In feite spreek je in het Engels dus iedereen met ‘U’ aan!
Een uitstekend antwoord op een enigszins dwaze vraag. Slechts een kleine opmerking: het Engelse “thou” was indertijd niet de beleefdheidsvorm maar de intieme vorm, een beetje zoals mensen in Brabant nog steeds “gij” gebruiken om intimi aan te spreken. Zo klinkt dat “Shall I compare thee to a summer’s day?” opeens een stuk liever, vindt u niet?
Afschaffen gaat natuurlijk te ver en laten we de commissie gelijke behandeling er ook maar niet mee lastig vallen. Maar in esentie zit er toch wel wat in wat dat meisje zegt. Ik ben persoonlijk van mening dat het niet erg jonge kinderen uitgesloten door beide partijen ‘je’ of ‘u’ zeggen niet meer van deze tijd is. Het voorbeeld arts versus verpleegster vind ik een goede. Ik heb geen hekel aan aan ‘u’, maar het moet wel van beide kanten komen.
Ja, als je pas 16 bent, denk je al de wijsheid van de wereld te bezitten en is jouw mening verheven boven die van een ieder. Gelukkig komt er ook een tijd dat je zult beseffen hoe dom je eigen stelling was.
Ondanks de lange tijd die inmiddels verstreken is na de plaatsing van dit bericht, zou ik graag nog een kleine correctie aangaande het Engels aan willen voeren.
Het klopt dat er tegenwoordig geen beleefd persoonlijk voornaamwoord meer aanwezig is in het Engels. Maar dit heeft tot gevolg gehad dat de beleefdheid is verschoven naar het werkwoord. Daarbij komt ook dat de Britse maatschappij zeer veel waade hecht aan dergelijke vormen. Could, should en would in combinatie met ‘please’ (en dan ook nooit zonder), hebben nog nooit iemand tegen de haren in gestreken. Can, shall en will wel.
Het Engelse woord You staat juist voor U. Spreek de letter U eens in het Engels uit en je bent er.
Grappig, ik ervaar afstand wanneer jonge mensen mij uitvoerig en demonstratief met ‘u’ aanspreken. ‘Je moet niet vergeten dat je oud bent, ouwe’ lijken ze te willen zeggen. Vooral wanneer iemand (duidelijk jonger dan ik) daar hardnekkig mee doorgaat nadat ik heb voorgesteld de je-vorm te gebruiken, wil ik nog wel eens geirriteerd raken.
Het is handiger om gewoon 1 aanspreekvorm te hebben, zoals de Engelsen alleen ‘you’ gebruiken. Dan is er geen dilemma. Ik ben allergisch voor zowel het ontvangen als het uitspreken van ‘U’ omdat dit mijn inziens teveel afstand schept en omdat het een onterechte superieuriteit/hiërarchie suggereert. Mijn gesprekspartners, of ze nu 15 of 80 jaar oud zijn, nodig ik uit zich communicatief gelijkwaardig naar mij op te stellen net zoals ik dat respectvol naar hen doe.
Hij/zij die mij tracht te verplichten om te vousvoyeren neem ik per direct niet serieus en daarmee verbreek ik iedere transactie die volgt.
Nou, nou, Anika…. U draaft wel erg door. Het is bijzonder prettig om in de taal een mogelijkheid tot enige afstand te hebben. Zelfs de bij dit soort vragen altijd te berde gebrachte Engelsen hebben beleefdheids vormen — niet het woord ‘you’ op zich, maar er is nog altijd de keus dit te combineren met hetzij ‘Anika’, hetzij ‘Mrs. Bakker’. Ik voorspel u grote moeilijkheden als u zich in Duitsland en Frankrijk in het sociale verkeer moet handhaven — uw eis tot egalitarisme wordt daar niet gewaardeerd.
@Anika Bakker:
Als u elkaar ‘u’ noemt, bent u natuurlijk net zo communicatief gelijkwaardig als wanneer je elkaar ‘je’ noemt.
Ik ben het met de schrijfster eens.
Het gaat om gelijkwaardigheid, wederzijds respect, en dat heeft niets met leeftijd of functie te maken.
Als de ene persoon van de andere eist dat hij/zij met u aangesproken wil worden en deze persoon doet dat andersom niet, dan is er inderdaad sprake van discriminatie en ook van machtsvertoon.