Spek en bonen

Beatrijs Ritsema

Een paar weken geleden haalde de zeventienjarige Peetjie uit Limburg haar VBO-diploma. Dit was een bijzondere gebeurtenis, omdat Peetjie behept is met het Down-syndroom, een gesteldheid die doorgaans een serieuze barrière vormt voor het halen van schooldiploma's. Toch was het gelukt, dankzij haar volharding en de niet-aflatende steun van haar moeder, die als coach optrad. Vaak zaten ze tot half tien 's avonds samen over Peetjie's huiswerk gebogen.

Dit moet voor beiden een enorme inspanning zijn geweest en de uitspraak van de moeder: 'Peetjie vindt leren leuk' vertrouw ik dan ook niet helemaal. Leren is zelden leuk. Zelfs degenen die het goed kunnen en altijd tienen halen, weten wel iets leukers te verzinnen dan huiswerk maken. Het was in Peetjie's geval de vreugde over het slagen voor het examen die de zware weg erheen met terugwerkende kracht 'leuk' maakte.

Deze prestatie dwingt bewondering af, zoals je bewondering kunt hebben voor Martina Hingis, die eveneens een droom vervulde: haar moeder noemde haar naar Martina Navratilova, omdat ze hoopte dat zij een tenniskampioene zou worden, en inderdaad won Hingis zestien jaar later het Wimbledon-toernooi. Toch is er een verschil, omdat in het geval van Martina Hingis het doel (Wimbledon) in het verlengde van haar dagelijkse bezigheden (heel veel trainen) ligt, terwijl voor Peetjie het een los van het ander staat.

Peetjie's droom bestaat, zoals ze in verschillende interviews vertelde, in het geheel niet uit veel leren en veel kennis opdoen; wat ze wil is met baby's en peuters werken in een crèche. De verwezenlijking van die droom is nog heel ver weg, want na het behalen van het VBO-diploma moet ze nog een andere opleiding volgen, proefwerken leren, door haar moeder overhoord worden, examens doen. Er ligt kortom nog een waarlijke Sisyphus-klus op haar te wachten.

Misschien dat haar ambitie groot genoeg is om ook dit diploma te halen, maar de kans op een baan als crèche-leidster zal desondanks verwaarloosbaar zijn. Niet omdat ze het slecht met baby's en peuters zou doen, maar omdat ouders hun kind niet naar een crèche sturen, waar iemand met Down-syndroom de supervisie heeft. De praktijk van crèche-werker mag dan voor 95 % uiterst simpele, overzichtelijke werkzaamheden bevatten, het gaat om de vijf procent onvoorzien en de bijkomende verantwoordelijkheid voor leven & dood: wat te doen als een kind uit een klimrek valt, een koortsstuip herkennen, onthouden wie er voor welk voedsel allergisch is (dat worden er ook steeds meer).

Alleen vanwege deze zeer incidentele, maar wel zwaarwegende verantwoordelijkheid zal Peetjie van d'r leven geen baan als leidster krijgen. Zelf zei ze trouwens dat ze ook best assistent in een crèche wilde worden, dat maakte haar niet uit.

Hier heeft iemand een bescheiden droom: baby's en peuters verzorgen, ermee spelen, hen troosten, ervoor zingen en wat je zoal meer de hele dag doet met dat kleine grut. Bescheidener kan het nauwelijks en toch moet zo iemand jarenlang blokken op proefwerken biologie, lagere wiskunde, misschien zelfs wel Engelse woordjes en de regels van het kofschip. Waarom? Waartoe? Wat een verspilling van moeite en nog onrechtvaardig bovendien.

Terecht krijgt de integratie van allerlei soorten gehandicapten in de maatschappij steeds meer aandacht. Ik begrijp alleen niet waarom ouders van Down-syndroom kinderen vooral lobbyen voor zogenaamd gewone scholen, waarvan de nadruk op theorie ook voor sub-intelligente niet-Down-kinderen al een struikelblok vormt. Spek-en-bonen-deelname bevordert geen integratie, alleen een neerbuigend soort beleefdheid, waar niemand mee gediend is.

Integratie in het werk is oneindig veel waardevoller dan integratie op school, omdat werk bij het echte leven hoort (met salaris en tevredenheid over jezelf) en school niet. Een gemotiveerd persoon kan crèche-assistent worden met een training op het werk zelf van hooguit een week. En zo zijn er nog vele andere baantjes te bedenken, waar Down-personen het prima zouden doen. Het werk zelf moet veroverd worden, niet de theoretische scholing.