Ruzie over een fles wijn

Het staatsbezoek van Hassan Rouhani, president van Iran en tevens godsdienstig leider, aan Parijs gaat niet door in verband met de aanslagen. President Hollande zal andere dingen aan zijn hoofd hebben, maar de afzegging betekent tenminste uitstel van een dreigende protocollaire botsing met als steen des aanstoots een fles wijn. Rohani wilde wel komen eten, maar alleen een halal-maaltijd zonder wijn op tafel. Halal eten zal het probleem niet zijn, maar een staatsbanket zonder symbool van de Franse identiteit, ondenkbaar!

Een bord met krokodillenballen – ogen dicht, opeten en bij jezelf denken: ‘smaakt als kip’.

Het lijkt een kinderachtige ruzie over iets onbelangrijks, maar het terrein van eten en drinken in combinatie met gastvrijheid is meer dan ooit een mijnenveld van machinaties, waarin ideologie de troefkaart vormt. De relatie tussen gastheer (-vrouw) en gast is precair. In principe is degene die ontvangt de baas en degene die wordt onthaald de ondergeschikte. De gastheer schenkt vanuit de grootmoedigheid van zijn hart spijs en drank, die de gast dankbaar aanvaardt. De oerwet die kinderen van hun ouders leerden luidde dan ook: eet zonder tegenspartelen alles op wat er voor je neus wordt gezet. Kieskeurigheid was een etiquettaire doodzonde. Dit gold in de kinderopvoeding en des te meer als je de wijde wereld in trekt. Missionarissen, antropologen, ontdekkingsreizigers, zakenlieden wisten wat hen te doen stond als ze een bord met krokodillenballen kregen voorgeschoteld. Ogen dicht, opeten en bij jezelf denken: ‘smaakt als kip’.

Het verbod op kieskeurigheid, waarbij de gast zich ondergeschikt maakt aan de conventies van de gastheer is alleen een vertrekpunt. In de praktijk wil een gastheer zijn gasten natuurlijk op geen enkele manier ontrieven en zal hij altijd moeite doen om rekening te houden met particuliere eigenaardigheden. Iemand die gastvrijheid biedt doet er verstandig aan, voordat hij in de keuken aan de slag gaat, te informeren naar medische, religieuze of ideologische dieetbeperkingen om pijnlijke incidenten in de voedselweigeringssfeer te vermijden (sorry, ik eet geen dode dieren). Waarom een gast bepaald voedsel niet wil eten doet er niet toe. Je wil niet dat iemand een toeval krijgt, omdat er toevallig pinda’s in een gerecht zijn verwerkt, en je wil ook niet dat iemand zich met nauwelijks bedwingbare kotsneigingen door een bord zuurkool heen werkt. Een gastheer wil geen diep religieuze gevoelens kwetsen en zeker geen voedselideologieën ter discussie stellen, dus van elk voorbehoud dat een gast maakt zal zorgvuldig nota worden genomen. Het gaat tenslotte om de verbroedering van een gemeenschappelijke maaltijd en niet om de gast iets door de strot te duwen wat hem tegenstaat.

Een gast met noten op z’n zang aangaande het menu komt extra in het krijt te staan bij de ontvangende partij, die niet alleen reguliere gastvrijheid betoont, maar ook specifieke eisen inwilligt. Gasten die zich bezwaard voelen om een gastheer dubbel te belasten laten bij wijze van tegemoetkoming nog wel eens stilzwijgend een eisje vallen. Het is aardig als een veganist na een veganistisch onthaal toch maar dat gelatinedessert opeet, omdat het tenslotte gaat om de verbroedering van een gemeenschappelijke maaltijd en niet om de goedbedoelende gastheer te ontmaskeren als iemand die het verkeerd heeft aangepakt. Maar oké, toetjes weigeren mag altijd.

Wat daarentegen nooit mag is verbieden dat de andere aanwezigen dat dessert wél opeten. Een vegetariër op bezoek bij de Inuits hoeft geen zeehondenvlees te eten, maar hij kan niet eisen dat het gastgezin zich onthoudt. Rouhani spreekt als mullah een veto uit tegen de zondige aanblik van een fles wijn, waar hij zelf niet van hoeft te drinken en die de ontvangende partij uit solidariteit met de geheelonthouder vanzelf al met rust zal laten. Onder de vlag van religie wordt de gastheer geschoffeerd en vernederd in zijn eigen huis. Verbroedering zit er niet in op die manier.