Paul de Leeuw kan ontspannen achterover leunen. Het Aktiecomité Burgerbelangen dat aangifte had gedaan van De Leeuws tweet (‘Zit u ook stiekem te wachten op een zwarte Saab die zich in een of ander monument boort? Niet dat ik het ze gun, maar dan gebeurt er wat!’) bij de tv-reportage over het huwelijk van de Zweedse kroonprinses Victoria kreeg nul op het rekest. Het Openbaar Ministerie vond de uitlating ‘niet strafbaar, niet beledigend voor welke groep dan ook, en ook niet smadelijk, lasterlijk, of opruiend’. Zo veel categorische ontkenningen doen vermoeden dat de censuurpolitie van het OM de tweet te leuk vonden om te bestraffen, en De Leeuw is natuurlijk een erkende humorist die een potje kan breken.

Minder geluk had Cornald Maas die bij de Tros op staande voet ontslagen werd na een twitterbericht waarin hij Sieneke, Joran van der Sloot en de PVV onder één noemer vatte als ‘grappige Nederlandse exportproducten’. Ook is onlangs de postcommandant van de brandweer in Hengelo (Gld.) opgestapt, nadat burgers van de gemeente zich beklaagd hadden over de seksueel getinte zelfpresentatie op diens Hyvespagina. ‘Slecht voor de voorbeeldfunctie’ was het misnoegde commentaar van de burgemeester en voor de brandweerchef betekende dit einde oefening.

Het valt nog niet mee om zonder kleerscheuren te opereren in het domein van de sociale netwerken. Cornald Maas was verontwaardigd dat hij zich niet eens een grapje kan permitteren, maar de werkgever ziet twitteruitlatingen niet als privé, en dat zijn ze ook niet. Twitter en in iets mindere mate Facebook en Hyves zijn het virtuele equivalent van met een megafoon op een zeepkist gaan staan. Twitter hoort bij het openbare domein en daar gelden andere regels dan in de beslotenheid van huiskamer of café. Ieder mens heeft recht op zijn privé-opinies in huiskamer of café, maar voor het front van de wereld kun je beter je werkgever niet afvallen, want die zou dat weleens kunnen opvatten als ‘de hand bijten die je voedt’. Er is geen verschil tussen je mond voorbij praten tegen een journalist en tetteren op twitter, zoals Arend Jan Boekestijn heeft ondervonden die op beide fronten de mist inging. Hij kwam uiteindelijk ten val kwam door zijn loslippigheid over een bezoek aan de koningin, maar was daarvoor al danig in opspraak geraakt met een tweet waarin hij Chinezen met ‘spleetogen’ aanduidde.

Kenmerkend voor dit soort uitglijers is dat het persoonlijke buiten de geëigende oevers treedt. Generaal McChrystal maakte de klassieke fout van veel geïnterviewden die hun dekking tegenover de interviewer uit het oog verliezen, maar de twitteraars en de profielbouwers gedragen zich op eigen initiatief als zichzelf. Geen formalismen, geen omzichtigheid – ze maken grapjes zoals ze dat gewend zijn en waar binnen de privésfeer niemand zich aan stoort.

In een twitterboodschap heeft de zender net als bij andere vormen van zelfpromotie de keus tussen informeren en opiniëren. Inhoudelijke informatie komt neer op saaie mededelingen van huishoudelijke aard in de trant van ‘zojuist een uur in bad geweekt’ of ‘zit vast in de file, vrachtwagen geschaard op de A3’. In de opiniesfeer kan de twitteraar iets toejuichen of iets afkraken, maar enige ruimte voor argumentatie of onderbouwing is er niet, dus blijft alleen de grap over als middel om nog iets van de boodschap te maken. Geslaagde tweets die elders geciteerd worden zijn altijd one-liners. De twitteraars met de meeste followers bewegen zich op het vlak van de humor en twitter is daarmee het aangewezen medium voor amateur-cabaretiers.

Het wezen van humor is dat die, woordgrappen daargelaten, altijd ten koste van iets of iemand gaat. Elke grap berust op een samenzwering van de verteller en de luisteraar (een tijdelijke ingroep) tegen een (tijdelijke) outgroep die belachelijk wordt gemaakt. Dat kunnen machthebbers zijn, maar even goed machtelozen. Een goede grap kent geen mededogen en een slechte grap trouwens ook niet. Dat maakt het twitteren voor personen van enige status zo riskant. Zodra ze zich op het terrein van de humor wagen, schenden ze taboes. Zelfs het onschuldigste grapje over sekse, religie, etniciteit of slachtoffers in het algemeen valt verkeerd bij degene die zich tot die outgroep rekent.

De Library of Congress archiveert alle miljarden tweets die worden verzonden. Het nageslacht zal zich verbazen over de collectieve ambitie om leuk gevonden te worden. ‘Ik breng anderen aan het lachen, dus ik besta’ is het devies van deze cultuur.

Hoe de formatie ook gaat uitpakken, linksom, rechtsom of door het midden, dat er moet worden bezuinigd staat vast. In Groot-Brittannië heeft de nieuwe regering van conservatieven en liberalen de snoeitaak wel heel voortvarend ter hand genomen. De overheidsuitgaven aldaar worden met liefst een kwart teruggedrongen. Dat zie ik in Nederland nog niet gebeuren – een kabinet van rechtse signatuur kan niet aan de slag zonder de PVV en die is op het punt van de kleine man en zijn belangen even behoudzuchtig als de SP. In sociaal-economisch opzicht staat links al jaren lang voor ‘houden wat je hebt en zo nodig uitbouwen’, terwijl rechts de overheidsuitgaven wil besnoeien om de verspilling tegen te gaan. Opmerkelijk hierbij is dat de etiketten conservatief en progressief stuivertje hebben gewisseld. Dezer dagen spreekt uit het rechtse gedachtengoed veranderingsgerichtheid en draait het bij links vooral om behoud van verworven rechten.

Het valt moeilijk te ontkennen dat er maatregelen nodig zijn om de kosten van de zorgsector te beteugelen. Die uitgaven slokken elk jaar weer een groter deel van de begroting op, omdat mensen steeds ouder worden en er steeds meer oude mensen komen. Als de file van de babyboomers eenmaal is opgelost, is dat leed ook weer geleden, maar dat duurt nog een jaar of dertig.

Bezuinigen in de zorg is een riskante operatie, omdat pogingen tot kostenregulering al snel worden geduid als onbarmhartigheid en kille sanering. Vanzelfsprekend wil niemand die zelf in de zorg werkt dat zijn eigen sector wordt aangevat. Medisch specialisten overwegen stakingsacties vanwege afslankingsplannen van demissionair minister Klink, onder andere op het punt van hun salarissen, en zeggen daarbij nadrukkelijk dat ze het zat zijn om ‘als graaiers en grootverdieners te worden afgeschilderd’ en dat hun protest alleen gericht is tegen afbraak van de kwaliteit in de zorg. Tegelijk heeft Klink ook de anti-conceptiepil en de rollator op de korrel genomen als een overbodige besteding van overheidsgelden, en daar heeft hij natuurlijk gelijk in. Paraplu’s om je tegen een regenbuitje te beschermen komen toch ook niet op kosten van de gemeenschap?

Mensen die oud, ziek of allebei zijn maken terecht aanspraak op zorg. Maar niet alle problemen die voortvloeien uit hun conditie komen in aanmerking voor compensatie door de overheid. Als munitie tegen bezuinigingen wordt altijd de prototypische Aow-afhankelijke bejaarde in stelling gebracht die het zonder thuishulp en allerhande subsidies (bijvoorbeeld voor transport) niet redt. Maar de regelingen op dit gebied gelden voor iedereen, terwijl heel veel bejaarden makkelijk zelf een scootmobiel zouden kunnen betalen. Het is toch vreemd als iemand die zijn of haar hele leven een werkster heeft gehad en z’n eigen vervoer heeft betaald ineens op z’n 75ste aanspraak gaat maken op overheidssubsidies in dezen.

Eenzaamheid, weinig buitenlucht, niet genoeg douchebeurten, gebrek aan aandacht tekenen het leven in de verpleeghuizen. Dat is vreselijk zielig en betreurenswaardig. Maar is het de taak van de overheid om ook de sociale noden te stelpen, terwijl de zorgwerkers al hun handen vol hebben om de bewoners fysiek op peil te houden? Zodra instellingen een commercieel plan van aanpak maken om de sociale noden te verlichten (tegen betaling extra douchen of wandelen voor de bewoners), krijgen ze de wind van voren omdat ze op die manier bijdragen aan een tweedeling in de zorg. Blijkbaar mag collectieve zieligheid alleen op een collectieve manier worden bestreden en geldt elk particulier initiatief op voorhand als verdacht. Tenzij vrijwilligers zich belangeloos over de hulpbehoevenden ontfermen – dan kan het weer wel. Mensen die voor geld bereid zijn met demente patiënten ommetjes te maken of anderszins een-op-een aandacht aan hen te besteden worden met een scheef oog aangekeken, omdat dit werk ofwel professioneel door overheidswerkers ofwel door vrijwilligers moet gebeuren.

Nederland is een rijk land. Van de 65-plussers zit zeker twee derde deel er warmpjes genoeg bij om tegen schappelijke tarieven de nodige niet-elementaire hulp en sociaal contact zelf te financieren. De enigen die er aldus bij inschieten zijn de toekomstige erfgenamen, maar hun verlies vormt een rechtvaardiger inkomensherverdeling dan de belastingbetaler ervoor te laten opdraaien.