In Groot-Brittannië is het een en al deuren openhouden, ‘thank you’, ‘sorry’ en ‘lovely’ wat de klok slaat.

Op maandagmiddag liepen we door het centrum van Birmingham (een niet heel aantrekkelijk amalgaam van moderne bouwsels en sjofele straten) en ’s avonds vijftig kilometer verderop zagen we bij het nieuws op tv datzelfde Birmingham, waar net als eerder in Londen stevige rellen waren uitgebroken. Ik meende zelfs de aanblik van een winkelstraat te herkennen, waar in capuchonsweaters gehulde plunderaars een etalageruit aan diggelen sloegen. Het was onthutsend om te zien, omdat er ’s middags niets te merken was geweest van een gespannen sfeer. De stad onderscheidde zich niet speciaal van de vele westerse metropolen, waar duizenden mensen van diverse etnische achtergrond en sociale klasse vredig door elkaar heen krioelen minding their own business. In Groot-Brittannië gaat het er doorgaans zelfs nog vrediger aan toe dan elders door de beleefde omgangsvormen in het openbaar waar iedereen aan meedoet. Het is daar een en al deuren openhouden, ‘thank you’, ‘sorry’ en ‘lovely’ wat de klok slaat.

Die karakteristiek Britse beleefdheid heeft natuurlijk geen remmende invloed op de explosies van ongenoegen zoals die zich vorige week voordeden. Een menigte die in een relstemming verkeert heeft andere preoccupaties. Waardoor de vonk ineens in het kruitvat schiet en er op grote schaal verwoestingen en plunderingen worden aangericht is raadselachtig. Economisch gaat het niet geweldig in Groot-Brittannië, maar in grote delen van de Europese Unie gaat het nog veel slechter. In Spanje en Griekenland is bijna de helft van de jongeren werkloos, in Italië en Ierland meer dan een derde.

Vooral in Spanje, dat trouwens met enorme immigratie te maken heeft, is de situatie voor jongeren uitzichtloos. Maar in Spanje explodeert de onvrede niet in geweld, althans nog niet – daar ondernemen tienduizenden verontwaardigde jongeren (indignado’s) een soort pelgrimsmars naar het Europees Parlement in Brussel, waar ze op 15 oktober hopen aan te komen. De protesten zijn gericht tegen hun gebrek aan economisch perspectief. Wat voor remedies hun voor ogen staan is minder duidelijk, maar de revolte is in ieder geval vreedzaam. Het komt niet in het hoofd van de Spaanse jongeren op om de plaatselijke middenstand aan te vallen en in brand te steken.

Dat opmerkelijke verschil tussen Britse en Spaanse opstandelingen moet iets te maken hebben met de cultuur van de betreffende landen. Waarschijnlijk voelen de relschoppers in de Engelse grote steden zich op de een of andere manier meer buitenstaanders dan de brave indignado’s. Groot-Brittannië is dan ook veel meer dan andere Europese landen een klassenmaatschappij. Psychiater/cultuurcriticus Dalrymple heeft uitgebreid beschreven hoe de hogere klassen in hun verblindheid door cultureel relativisme de stijlparafernalia van de lagere klassen (tatoeages en piercings) overnamen, maar voor zichzelf bleven vasthouden aan waarden als scholing, discipline en een ordentelijk gezinsleven met de bijbehorende groepsdruk. Fenomenen als huiselijk geweld, alcoholisme, ongehuwd moederschap, tienerzwangerschappen tekenen het leven in de onderklasse, waardoor kinderen opgroeien in een moreel vacuüm dat makkelijk gevuld wordt met verveling en verongelijktheid.

De verkruimeling van het gezin en bijgevolg van de bredere familie reduceert mensen tot losse individuen zonder groep die hen beschermt en voorschrijft wat ze moeten doen. In de hogere klassen maakt iedereen deel uit van een groep (zo niet de familie, dan toch privéscholen, kostscholen, studentenverenigingen, beroepsgroepen) met strikte codes en conventies. In Spanje en andere Zuid-Europese landen heerst het primaat van de familieclan. Een werkloze jongere of een bejaarde ouder in Spanje kan altijd rekenen op financiële loyaliteit van de familie. De familie als vangnet, maar ook als autoritaire instantie die haar leden in het gareel houdt. In de onderklasse van Groot-Brittannië is het ieder voor zich en de straatbende voor allen.

Waar zouden we zijn zonder overspel?

Waar zouden we zijn zonder overspel? Roddelbladen en damesglossies zouden aan acuut kopijgebrek komen te lijden en het Volkskrantmagazine zou het zonder de rubriek ‘Liefde’ moeten stellen. Nu het zomer is, verschijnt het magazine niet, maar normaal gesproken vertelt hier elke week een anonieme vrouw in ademloze, semi-pornografische stijl over de verrukkingen van de overspelige liefde. Meestal gaat het over nieuwe lagen in je persoonlijkheid aanboren, opnieuw gezien worden, eindelijk aan jezelf toekomen, schaamteloosheid, vanzelfsprekende strelingen en totale overgave. Oftewel seks buiten de deur. De monoloog gaat vergezeld van een fuzzy-focus naaktfoto, waarop niets herkenbaars valt te ontwaren, en ik denk weleens dat de werkelijke kick van de geïnterviewde eruit bestaat dat zij en haar reguliere echtgenoot op zaterdagochtend aan het ontbijt de Volkskrant doorbladeren, waarbij hij nietsvermoedend haar bekentenissen in het magazine tot zich neemt onder het mompelen van ‘Heb je ’t ooit zo zout gegeten’.

Nog spannender dan de verboden liefde zelf is het (in bedekte termen) onthullen ervan en aan willige biechtelingen is kennelijk geen gebrek. Hoe dwingend ook opgeschreven – Corine Koole kan het sufste slippertje van een account manager op een niveau van Ontzagwekkende Liefde brengen – de stukjes laten toch iets van rotting en bederf achter. Je zou het niet fijn vinden als je moeder of je zus of je beste vriendin zich achter een van deze lichtelijk geëxalteerde stemmen bleek te verschuilen. Dat komt natuurlijk door het onvermijdelijke bedrog, waarmee de logistiek van de seksescapades gepaard gaat.

Bedrog is vervelend, geeft gedoe en is bovenal vernederend voor bedrogen partij. Mensen die het slachtoffer zijn van een trouweloze partner zeggen vaak dat ze het liegen en bedriegen erger vonden dan de ontrouw zelf. Of ze daar gelijk in hebben valt te betwijfelen, omdat overspel per definitie liegen impliceert. Die twee kunnen nauwelijks van elkaar worden onderscheiden. Door te liegen bewijst de leugenaar lippendienst aan de deugd van de monogamie. Zou hij de waarheid spreken, dan lag de monogamie in gruzelementen en was er ook geen sprake meer van ontrouw.

De Amerikaanse sekscolumnist Dan Savage, die op internet advies geeft aan mensen met relatieproblemen, denkt dat monogamie slechts voor een minderheid is weggelegd en dat degenen voor wie dit te hoog gegrepen is het falen van zichzelf en hun partners moeten accepteren. Tegelijk geeft hij als conservatieve homo-activist de hoogste prioriteit aan behoud van het gezinsleven. Als remedie voor echtscheiding, een frequent gevolg van ontrouw, bepleit hij de absolute eerlijkheid. Een goede partner is volgens Savage good, giving and game (in voor van alles). Als de een snakt naar kinky seksvarianten, moet de ander zich daarvoor openstellen, en als die daar niets voor voelt, zou hij het groene licht moeten geven aan de een om elders aan z’n gerief te komen. Dit alles met de belofte van trouw.

De polyamorie-beweging huldigt hetzelfde principe van absolute eerlijkheid in het bespreken van en het handelen naar monogamiedoorbrekende verlangens. Biseksuele neigingen, s/m-spelletjes, collectieve anonieme seks, een travestiehobby, vaste minnaars of maitresses buiten de deur – in de polyamorische levenswijze is niets te dol, zolang je maar openheid van zaken geeft aan je oorspronkelijke geliefde. Als er geen noodzaak meer is om te liegen, hoeft ook niemand zich meer bedrogen te voelen, waarmee het begrip ontrouw effectief onschadelijk is gemaakt. De trouweloze keert immers na het buitenspelen altijd terug op de uitvalbasis.

Klinkt goed, zij het ook een beetje klinisch bureaucratisch: ‘Ik ga naar mijn plasseksfeestje!’ ‘Is goed, schat, kom je wel op tijd terug voor tante Dora’s verjaardag?’ Wie z’n lusten en verlangens in transparantie botviert tast de donkere, ongeoorloofde, subversieve essentie ervan aan. Weg lust! Dan nog liever ontrouw en overspel.