De week na de laatste winterblamage op het spoor presenteerde de NS een nieuw model intercity dat binnenkort wordt ingezet op het traject Amsterdam – Den Haag. Een gemoderniseerde dubbeldekker, van alle gemakken voorzien. Vooral voor de eersteklas-compartimenten is alles uit de kast gehaald. Het bovengedeelte wordt gereserveerd voor zakelijke reizigers: stiltecoupés, internetverbinding en twee-aan-twee stoelen met klaptafeltjes. Op de benedenverdieping kan de recreatieve reiziger plaatsnemen in twee- of vierzitscoupés of op een L-vormige bank in het lounge-gedeelte.

Vooral die loungebank intrigeert. Een enorm koningsblauw geval, dat zo te zien plaats biedt aan een man of tien. De zitting is vrij breed, de rugleuning wijkt ietsje naar achteren en heeft een afgebolde bovenkant die uitnodigt om het hoofd erop neer te vlijen. Het ziet er luxueus uit. Je kunt je de reiziger meteen erbij voorstellen, comfortabel in een hoek gedrapeerd, een cocktaildrankje in de hand, terwijl er lome nachtclubmuziek zachtjes uit de speakers sijpelt.

Kan ik mezelf op die bank voorstellen? Dat nou ook weer niet. Ik ben geen lounge-type. De bank in de huiskamer gebruik ik om op te zitten en een boek te lezen of om op te hangen en tv te kijken. Privé-recreatie dus. Voor sociale recreatie is een tafel met rechte stoelen eromheen geschikter. Op een bank zit je te veel op een rijtje dezelfde kant op te kijken. Een ander nadeel van een bank is dat het zitterritorium niet is afgebakend. Een bank leent zich voor opschuiven, inschikken en zitters erbij proppen. Geen bezwaar als dat om de familie en een paar huisvrienden gaat, die allemaal een spannende tv-uitzending willen zien, maar in het openbaar vervoer is dat geen ideale set-up.

Het lijkt me sterk dat de NS onderzoek heeft gedaan naar de behoefte van reizigers om zich al loungend te laten transporteren. Neem de wachtkamer van een willekeurige huisarts. Meestal staan daar losse, rechte stoelen en een eenvoudig bankje. Mensen die de wachtkamer binnenkomen bezetten eerst de losse stoelen en daarna pas de bank. Soms gaat er iemand op het ene eind van de bank zitten, de volgende op het andere eind. Als het even kan vermijden mensen het om pal naast elkaar plaats te nemen.

Voor treinreizigers die willen kletsen en koffie drinken was er altijd de restauratiewagon, maar die heeft de NS nu juist afgeschaft.

De conclusie van het wachtkameronderzoek, dat overigens opgaat voor elke semi-openbare ruimte waar mensen bij elkaar worden gedreven, luidt dat fysieke afstand altijd de voorkeur heeft boven gedwongen aanraking. Maar de loungebank is bedoeld voor groepen die gezellig samen op stap zijn, zal de NS tegenwerpen. Zelfs dat soort gezelschappen, waarvan ik me afvraag of die dagelijks in groten getale de eerste klas bevolken, zal niet zitten te springen om een sofa in de trein. Reizigersgroepen die gezellig wilden kletsen met koffie of een biertje erbij waren altijd gebaat met de restauratiewagon, die ook voorzien was van handige tafeltjes waarop je kon toepen, maar die cafégemoedelijkheid heeft de NS nu juist afgeschaft.

Reizen is een noodzakelijke bezigheid. Niemand koopt een treinkaartje voor de gezelligheid – de treinreis is een middel om een bestemming te bereiken. De drukte in de trein, zeker in het spitsuur, zorgt ervoor dat reizigers zich in zichzelf terugtrekken, I-pod-oortjes in, verdiept in boek of mobieltje. De krappe vier-persoonscoupés in de tweede klas, waar mensen die tegenover elkaar zitten elkaars benen en starende blikken niet kunnen vermijden, hadden allang vervangen moeten worden door twee-aan-twee stoelen in dezelfde rijrichting, zoals in bus of vliegtuig. Daar zou het comfort pas mee gediend zijn.

De NS voert klantvriendelijkheid hoog in het vaandel. Om reizigers te apaiseren wordt er in omroepberichten dan ook niet meer gerept van ‘vertraging’, maar van ‘treinen die over tien minuten zullen vertrekken’. Ach ja, aan eufemismen raak je gewend. Maar de NS zou een ritje met de trein niet moeten vergulden tot loungebar-ervaring. Treinreizigers vinden de trein prima, ze houden alleen niet van medereizigers.

De plaatjesgeschiedenis van mijn gezin houdt op in 2006. Verder reiken de fotoalbums niet. Er zijn nadien nog genoeg foto’s gemaakt van vakanties, feestjes of dagelijks leven, maar van afdrukjes maken, inplakken en bijschriften kwam het niet meer. De foto’s worden in grote hoeveelheden de computer in gekwakt met het voornemen om er later nog eens beter naar te kijken en de beste te selecteren, maar dat gebeurt niet. Alles is er nog, verspreid over computers van diverse gezinsleden, en tegelijk ook weer niet – althans niet vattensgereed. Die digitale foto’s vormen een steeds grotere poel van ruwe data, waar over tien, twintig jaar niemand meer uit wijs kan en die dus eigenlijk waardeloos is.

Lukraak iets bewaren is zinloos. Het zal gearchiveerd en geïndexeerd moeten worden. Hoewel de computer automatisch een datering genereert, zijn die digitale bestanden toch ijler dan concrete foto’s. Je vergeet wat erop staat, je vergeet de labels ervan, je vergeet überhaupt dat ze bestaan. Iets waarvan je je niet herinnert dat het bestaat, ga je ook niet opzoeken. Dat verdwijnt in het niets. Internet wordt wel eens beschouwd als de grote conservator: wat er eenmaal op staat blijft tot in lengte van dagen traceerbaar. Sommige mensen vrezen voor hun privacy, omdat jeugdzondes of compromitterende foto’s altijd weer opgegoogled kunnen worden. Anderen verheugen zich op virtuele onsterfelijkheid, omdat hun uitingen (blogs, tweets, facebook-posts) ergens in the cloud bewaard zullen blijven.

Een tastbaar boek biedt zo veel meer weerstand tegen de vergetelheid dan een efemere e-tekst.

Wie van het nageslacht zal geïnteresseerd zijn in al die onzin? Als ik mezelf als maatstaf neem, bijvoorbeeld mijn gebrek aan animo om een kartonnen doos met de persoonlijke nalatenschap van mijn vader (voornamelijk ansichtkaarten en geologische aantekeningen over bergwandelingen) uit te zoeken, dan maak ik me weinig illusies over de belangstelling van toekomstige generaties voor het verleden. Mijn lieve vader is al vijf jaar dood en die kartonnen doos staat nog steeds in een kast te vegeteren. Als ik er niet aan toekom, zullen mijn kinderen het weggooien.

Mijn vader heeft nog de meevaller dat zijn nalatenschap tastbaar is en daardoor een paar decennia meegaat. Gedigitaliseerd spul vervalt sneller, vermoed ik. Uit de aanlooptijd van de personal computer heb ik nog een la vol schijfjes en floppies met teksten erop, die onbereikbaar zijn geworden, omdat moderne pc’s geen ingang meer hebben voor die schijfjes. Niet dat die floppies zulke belangrijke informatie bevatten. Ik kan heel goed zonder. Maar de computertechnologie ontwikkelt zich zo snel, dat het me niet zou verbazen als wat er nu her en der digitaal wordt opgeslagen over dertig jaar zijn toegankelijkheid verloren zal hebben, omdat het hele systeem van dataopslag intussen is veranderd.

Hoe jonger de generaties, over hoe minder tastbare memorabilia ze beschikken. Geen brieven, geen ansichtkaarten, geen papieren agenda’s, geen adresboekjes, geen dagboeken, geen afgedrukte foto’s, geen concrete muziekdragers, geen boeken – alle neerslag van een persoonlijk leven zit opgeslagen in de laptop en wordt ge-outsourced naar de cloud. De nalatenschap van mensen die nu veertig jaar of jonger zijn zal tezijnertijd bestaan uit een laptop, een I-phone en misschien een e-book-reader. En een overweldigende hoeveelheid digitale sporen op internet natuurlijk, waarvoor de drempel om het allemaal door te spitten nog veel hoger zal zijn dan voor een overzichtelijke kartonnen doos met troep.

De Koninklijke Bibliotheek houdt op met het aanschaffen van papieren boeken, las ik in de krant. Voortaan wordt alleen de digitale versie geconserveerd. Begrijpelijk dat ze van die ruimtevreters af willen. Toch lijkt het me een onverstandige stap. Een tastbaar boek biedt zo veel meer weerstand tegen de vergetelheid dan een efemere e-tekst. Om iets te vinden op internet moet je kennis van zaken hebben, maar een boek kun je zomaar tegenkomen, alsof het een individu is.