Er is een bepaald soort overheidsinitiatieven, waardoor ik buitensporig geïrriteerd raak als ik erover in de kranten lees of radiospotjes hoor. Het gaat om sullige oplossingen voor allerhande maatschappelijke problemen en vooral het opgewekt toontje à la: ‘als we met z’n allen de schouders eronder zetten, wordt de wereld een stuk aangenamer’ bevalt me niet. De ene keer gaat het over pesten op het werk, waar honderdduizenden onder schijnen te zuchten – passieve toeschouwers worden via het invullen van een vragenlijstje op de website herkenpesten.nl aangespoord om in het geweer te komen. De andere keer gaat het over het creëren van een dementievriendelijk Nederland.

Omdat het aantal dementen (excuus: dementerenden) voorlopig blijft stijgen, komen er naar Brits voorbeeld projecten om personeel van winkels, banken, de spoorwegen, de politie, de maatschappij als geheel dus, beter te laten inspelen op deze patiënten. De staatssecretaris stelt 16 miljoen ter beschikking voor de ontwikkeling van ‘dementievriendelijke gemeenschappen’, die over vijf jaar gerealiseerd moeten zijn. Daartoe kunnen mensen trainingen volgen, hetzij in persoon, hetzij via sociale media. Aldus, lees ik in de Volkskrant, ‘kunnen dementerenden erop vertrouwen dat de buurman, de apotheek en de buschauffeur weten wat dementie inhoudt en kunnen helpen.’

Voor 16 miljoen euro de hele bevolking van Nederland paraat krijgen om adequaat te reageren op een vermoedelijk dementerende en op het juiste moment de helpende hand te reiken? Dat is een euro per persoon. Een koopje voor de overheid. Van apothekers zou je enige voorkennis over dementie mogen verwachten, al komen ze daar deze dagen misschien niet aan toe, omdat ze in beslag worden genomen door de woede van niet-demente klanten over de geprekstarieven. Ook hier kan een cursusje wellicht uitkomst bieden.

Er worden een paar voorbeelden genoemd van dementievriendelijkheid in het artikel. Het ene gaat over een bejaarde die met een brood ervandoor ging in de supermarkt. Geen winkeldiefstal, maar een falend geheugen voor betalingsverkeer. Oplossing: een training voor het personeel om te leren dat niet elke winkeldief een crimineel is, maar dat er ook sprake kan zijn van iemand die niet toerekeningsvatbaar is. Het andere voorbeeld ging over een fietsenmaker, bij wie een demente vrouw elke week een nieuwe fiets kwam halen. In plaats van over deze gang van zaken te steggelen regelde de fietsenmaker dat een paar vrienden van hem de meegenomen fiets elke week weer terugbrachten. Zo bleef de dementerende vrouw in haar waarde.

Verwarde man, niet gevaarlijk, is de weg kwijt. Daar heb je geen cursus voor nodig!

Dit is allemaal erg schattig, vooral het charteren van vrienden die wekelijks een fiets naar de rechtmatige eigenaar terugbrengen, maar op het grote geheel zet dit wel heel weinig zoden aan de dijk. Tien jaar geleden al maakte mijn goede vader, die het spoor behoorlijk bijster was maar in een prettige instelling zat waar ze niet van slot en grendel hielden, hele omzwervingen met het openbaar vervoer, van waaruit hij af en toe niet meer de weg kon terugvinden. Niets aan de hand. Buschauffeur en politie, soms een betrokken omstander, zorgden voor een veilige terugkeer, omdat binnen een paar minuten duidelijk was wat hier aan de hand was: verwarde man, niet gevaarlijk, is de weg kwijt. Daar heb je geen cursus voor nodig!

Het probleem van de dementerende ligt niet in een falende omgeving. Er zijn genoeg vriendelijke buren en vriendelijke mensen op straat. Het ligt bij de mantelzorger. En die heeft maar één ding nodig: extra supervisie, omdat hij/zij niet in z’n eentje 24 uur per dag daarmee bezig kan zijn. Dat betekent dagbesteding elders, eventueel nachtbesteding, zorgboerderijen, breiclubjes, kleine wandelclubjes, een-op-een vrijwilligers die fatsoenlijk gecompenseerd worden om structureel vriendelijk te zijn en tegelijk een beetje op te letten. Het kost natuurlijk wel meer dan 16 miljoen om een systeem van de grond te krijgen, waar mantelzorgers echt mee gebaat zijn.

Leven zonder geldzorgen is een ideaal dat maar voor weinigen is weggelegd. In veel geld hebben zit ’m de kneep niet, want rijk zijn is duur. Wie veel geld heeft moet daar iets mee doen, want als je het op een simpele spaarrekening zet ziet z’n rijkdom wegsmelten. Hetzij door inflatie, hetzij door te lage spaarrentes, hetzij door vermogensbelasting. Stilstand is achteruitgang – om tenminste op peil te blijven moet het geld rollen. Dus gaan rijke mensen hun geld ergens in investeren, omdat dat de enige manier is om meer geld te genereren en intussen kopen ze een kapitale villa, een zeiljacht, een buitenhuis met een olijfboomgaard en een pied-à-terre in New York of Parijs.

Een hoog consumptiepatroon brengt onvermijdelijk hoge kosten met zich mee. Het dagelijks leven van rijke mensen vereist hoe dan ook een leger aan personeel: huishoudsters, chauffeurs, tuinmannen, kinderoppassen. De vakantieverblijven en het vaarspeelgoed hebben toezicht en beheer nodig van betrouwbare zaakwaarnemers. Het is verschrikkelijk duur om dat allemaal in stand te houden. Veel duurder dan het plezier dat de bezittingen zelf verschaffen, en als je niet uitkijkt, word je aan alle kanten bedrogen en bestolen, omdat rijke mensen graantjepikkers aantrekken en omdat ongebruikt bezit diefstalgevoelig is.

Arm zijn is overigens ook heel erg duur. Wie geen geld heeft of zo weinig geld dat hij elk dubbeltje moet omkeren loopt voortdurend tegen betaalmuren op. In de sloppen van de metropolissen hebben mensen bijvoorbeeld geen geld voor een fles shampoo en kopen het daarom af en toe in een verpakking met een afgepaste hoeveelheid voor één keer. Dat kunnen ze net wel betalen. Twintig van die miniverpakkingen zijn bij elkaar drie keer zo duur als een flacon shampoo. Het zou goedkoper zijn om te investeren in een hele flacon, maar dat kunnen arme mensen zich nu juist niet permitteren. Niet alleen voor shampoo, maar voor hun hele levensonderhoud hebben ze geen geld om het goedkoop aan te pakken.

Zo ontkom je in Amerika, als je arm bent en het werk ver weg, niet aan een auto om naar je werk te gaan. Een auto is duur, dus dat wordt een oude bak met een hoog risico op mankementen. De kosten van autopech kunnen zomaar de financiële baten van het werk overvleugelen, waarna je wordt ontslagen wegens niet komen opdagen en je nog minder geld hebt. Om te overleven worden er vanzelf schulden gemaakt en zit je eenmaal aan de grond zonder bronnen van inkomsten, dan is er geen uitweg meer behalve een totaal faillissement.

Als de schuldenaar tot de laatste druppel is uitgewrongen, blijft alleen nog kwijtschelding over.

Dat geldt zowel tussen vrienden en familieleden die elkaar op persoonlijke basis geld hebben uitgeleend als op zakelijk niveau. Er komt een moment, waarop het geen zin meer heeft om de duimschroeven nog verder aan te draaien en het verlies erkend moet worden. Als de schuldenaar tot de laatste druppel is uitgewrongen, blijft alleen nog kwijtschelding over. Dat is heel vervelend voor de persoon die zijn geld niet terug ziet komen. Anderzijds beschikte hij blijkbaar over genoeg geld om een deel daarvan elders te parkeren, dat wil zeggen uit te lenen, al dan niet met renteberekening.

Het geld was virtueel weg en is nu concreet weg, de enige verandering is dat het in de toekomst niet meer terugkomt. Maar continuering van de status quo (de schulden op de lange baan of kwijtschelden) is misschien niet zo vreselijk? Op persoonlijk gebied zou niemand een bekende geld moeten uitlenen dat hij zelf niet kan missen. Een lening zou op een schenking moeten kunnen uitdraaien zonder dat de uitlener daar aan onderdoor gaat. Wie toch geheel vrijwillig te veel geld uitleent is medeschuldig aan de hieruit voortvloeiende ellende. Ik zie niet in waarom dat op landenniveau anders zou liggen. Griekenland is erin geluisd.