Discussie

Beatrijs Ritsema

In het weekend zag ik Pim Fortuyn in twee programma’s bezig met zijn stokpaardje: het oproepen tot een discussie met de islam. Hij deed me denken aan een opgeschoten jongen die soepeltjes met de bal stuiterend om zich heen roept of er niet iemand met hem een potje basketbal wil komen spelen. Hij is er alvast helemaal klaar voor, hij dribbelt op z’n sportschoenen heen en weer en demonstreert achteloos hoe je zo’n bal in het net doet belanden. Hij scoort punt na punt, maar een tegenstander komt niet opdagen, althans niet eentje van formaat, geen geharnaste moslim of zo iemand. En dat terwijl Fortuyn nog wel zo grootmoedig met de spelregels is. Normaal gesproken worden mensen boos als ze door een ander voor ‘minder dan een varken’ worden uitgemaakt. Schelden of de doodstraf over iemand afroepen hoort niet thuis in een beschaafde discussie. Er is wel voor minder naar de rechter gelopen. Maar Fortuyn zit daar verder niet mee. Van hem mag iedereen zeggen wat hij denkt – de vrijheid van meningsuiting boven alles – , als ze vervolgens maar om de tafel gaan zitten om een grondig debat te voeren op het scherp van de snede.

Dit gebeurt natuurlijk niet. Over religie valt niet te discussiëren, omdat je vroeg of laat (meestal vroeg) tegen het plaatstaal van de openbaring aanloopt en dan is het gesprek alweer afgelopen. De discussie gaat bijvoorbeeld zo:

Vertegenwoordiger van het westerse gedachtengoed: ‘Klopt het dat in uw religie de vrouw ondergeschikt is aan de man?’

Moslimfundamentalist: ‘Ja, hun taak is het om kinderen voort te brengen en te verzorgen. Om te voorkomen dat vrouwen mannen op zondige gedachten brengen, moeten ze zichzelf van top en teen bedekken en zoveel mogelijk binnen blijven.’

Liberale moslim: ‘Onze vrouwen worden niet onderdrukt. Zij hebben macht binnen hun eigen vrouwenwereld en ze volgen vrijwillig de codes die voor hen gelden.’

Superliberale moslim: ‘Onze dochters mogen studeren en werken en kiezen of ze wel of geen hoofddoek dragen. Maar ze mogen niet zelfstandig wonen of aan voorechtelijke seks doen en ze moeten natuurlijk wel met een moslimjongen trouwen.’

Moslimvrouw: ‘Ik draag uit vrije wil een hoofddoek als symbool voor mijn religie.’

Westerling: ‘En waarom vinden jullie dat het zo hoort?’

Allen: ‘Zo staat het in de Koran.’

Elke religie heeft een kern van irrationaliteit, waar niet mee te argumenteren valt, omdat het erkennen van kritiek van buiten, of zelfs maar het open staan voor contra-argumenten, de religie zelf verzwakt. Het heeft geen zin om met fundamentalistische joden te discussiëren over de onzin van de kosjere keuken. Het heeft geen zin om met de paus over voorbehoedmiddelen te discussiëren. Een religie die rationeel wil zijn, houdt op een religie te zijn.

Deze weken wordt de vraag gesteld of de Islam misschien niet ook een ‘verlichting’ nodig heeft, zoals het Christendom die heeft meegemaakt met als resultaat de scheiding tussen kerk en staat. Dit is een fantasie die nergens op slaat, want zo’n verlichting is er al geweest, namelijk die ene uit de achttiende eeuw. De Verlichting van Voltaire en Diderot had en heeft universele pretenties. De verlichtingsdenkers hebben rationaliteit gemonopoliseerd en in het kielzog daarvan twijfel, scepsis en het idee van godsdienst als particuliere hobby. Wie vindt dat de islam (voor zover je van ‘de’ kunt spreken) een verlichting nodig heeft, zegt eigenlijk dat moslims moeten worden, zoals wij in het westen. Voor hetzelfde geld kunnen moslims vinden dat ‘het’ westen een nieuwe profeet nodig heeft. Die hebben we ook allang gehad en die heten Jezus of Mohammed of Lou de Palingboer.

In het westen is godsdienst een persoonlijke keuze, die in de sfeer van life-style is komen te liggen. Wie niet in God gelooft, kan het toch nog ver brengen in het CDA. Het probleem in de moslimwereld is dat er geen ruimte is om niet-moslim te zijn. Wie om de een of andere reden van het moslimgeloof af wil, omdat hij of zij twijfelt aan de leerstellingen, kan geen kant op behalve die van het goddeloze westen. Niet geloven, geen religie hebben bestempelt iemand automatisch tot supporter van de westerse cultuur. Een moslim die niet gelooft levert zijn identiteit in en schuift aan bij de vleespotten van de verlichting, wat misschien nog wel erger is dan je ziel aan de duivel verkopen. Zonder heilig boek heeft het leven geen zin. Daar kunnen discussies niets aan veranderen.