Decriminalisering of legalisering? Niets helpt

Amnesty International heeft op een conferentie in Dublin een nieuw beleidspunt aangenomen: decriminalisering van de prostitutie. De bedoeling hiervan is om de positie van sekswerkers (doorgaans vrouwen, maar niet altijd) te verbeteren. Vooral in derde-wereldlanden belanden prostituees vaak in de gevangenis, wanneer autoriteiten weer eens een zuiveringsactie op touw zetten. De decriminaliseringsresolutie is binnen Amnesty zeker niet onomstreden. Een substantieel deel van de landen stemde tegen of blanco. Afgezien daarvan kwam er ook vanuit feministische hoek flinke kritiek en zette een groep bekende actrices, onder wie Meryl Streep, Lena Dunham, Emma Thompson en Kate Winslet een tegenpetitie op internet. Het feministische argument is dat hoerenlopen niet bij de mensenrechten hoort en dat legalisering van de prostitutie tot meer mensenhandel leidt.

Seks verkopen is niet het leukste werk, maar het is wel lucratiever dan bijvoorbeeld schoonmaken.

Wat beide kampen gemeenschappelijk hebben is bekommernis met de onderste laag van de seksindustrie, oftewel de vrouwen (soms ook jonge mannen of transgenders) die uitgebuit worden en sowieso een gevaarlijk, niet-benijdenswaardig leven leiden. Iedereen is het over eens dat minderjarigen niets te zoeken hebben in deze poelen des verderfs en dat er niemand op wat voor manier dan ook gedwongen mag worden haar of zijn lichaam te verkopen. Zelfbeschikking van de prostituee is dan ook het echte strijdpunt. Bestaat er zoiets als vrijwillig vanuit een positieve keuze je lichaam verkopen of is het verschijnsel prostitutie toch altijd een gevolg van akelige omstandigheden waarin een vrouw geen andere uitweg ziet, en dus van indirecte dwang?

Sekswerkers zelf, althans voor zo ver zij zich verenigd hebben, hangen het vrije-keus-idee aan. Seks verkopen is niet het leukste werk, maar het is wel lucratiever dan bijvoorbeeld schoonmaken. Waarom zou een vrouw er niet voor mogen kiezen om de boter te braden uit het simpele feit dat zij een vrouw is? De vraag naar seks is groot genoeg. Er blijven altijd mannen die niet in staat zijn een willige vrouw te vinden voor fatsoenlijke gratis seks en die maar al te bereid zijn hun portemonnee te trekken om aan hun gerief te komen.

Het probleem met dit amorele standpunt is dat je de over zichzelf beschikkende prostituee niet de hand boven het hoofd kunt houden zonder verstrikt te raken in de kleverig schimmige wereld van de seksindustrie zelf. Een zichzelf verkopende vrouw opereert niet als een vrijgevestigde zzp’er. Ze heeft bescherming nodig: een pooier of een bordeelachtige omgeving die fysieke veiligheid biedt, maar ook een deel van de verdiensten neemt. In de gelegaliseerde prostitutie, de situatie in de meeste westerse landen, neemt de overheid een deel van die toezichthoudende taken over, inclusief belasting innen en medische zorg, maar met het legaliseren van het kwetsbaarste onderdeel van de seksindustrie krijgt vanzelf het exploiterende deel (de pooiers, de mensenhandelaars, de seksmaffia) meer ruimte.

In het zogeheten Zweedse model, waarin iedereen, hoerenlopers en exploitanten, strafbaar is behalve de prostituee zelf, treedt overigens hetzelfde effect op, maar dan de andere kant op. Zweedse prostituees worden uit hun kamers gegooid, omdat de verhuurders ervan kunnen worden aangeklaagd wegens gelegenheid geven tot illegaal gedrag.

Deze discussie met exact dezelfde argumenten is niets nieuws. In hun voortreffelijke studie Het mysterie van de verdwenen bordelen (1998) beschrijven historici Martin Bossenbroek en Jan Kompagnie hoe de begin 19de eeuw onder invloed van de Franse bezetting gelegaliseerde bordelen na een eeuw strijd en felle brochures van religieus-maatschappelijke actiegroepen inderdaad afgeschaft werden. Regulering van en toezicht op de prostitutie door de overheid (vooral om geslachtsziektes tegen te gaan) werd vervangen door een bordeelverbod. Het heeft niets geholpen, want de prostitutie had zich allang verplaatst naar andere locaties. Of je de prostitutie nu legaliseert of criminaliseert, zij woekert rustig voort en altijd op duistere plekken.