Lang geleden, jaren tachtig van de vorige eeuw, bezocht ik eens Las Vegas. De meeste casino’s hadden zelfbedieningsbuffetten die 24 uur per dag open waren en waar je voor luttele dollars onbeperkt kon eten. Ik herinner me mijn verbazing over de bejaarden die bij wijze van avondmaaltijd hun dienbladen hadden volgestouwd met taartjes, pudding, ijsjes en milkshakes. Als je vrij bent om te kiezen, is zoetigheid dan werkelijk het opperste genot? Ik kon me er niets bij voorstellen. De hevige, watertandende trek in een mokkapunt of een marsreep begrijp ik maar al te goed, maar dat is naar mijn gevoel iets anders dan de behoefte aan een maaltijd tegen lunchtijd of aan het begin van de avond. Een diner bestaande uit louter zoetigheid zou me tegenstaan. Het is niet uit gezondheidsoverwegingen dat ik geen chocoladetaart eet als lunch, maar eenvoudig omdat ik er geen zin in heb.

Middelbare scholieren houden er, zoals bekend, ongezonde eetgewoonten op na. Gemeenteraadslid in Amsterdam Maarten Poorter was zo geschrokken, toen hij bij een bezoek aan een school allerlei leerlingen in de pauze broodjes döner kebab en pizza zag eten (terwijl het de schoolkantine verboden was gefrituurd voedsel te serveren), dat hij een voorstel heeft ingediend voor een patatverbod: snackbars in de omgeving van middelbare scholen zouden vrijwillig moeten sluiten tot 14.00 uur, zodat tieners zich in de pauze niet kunnen volstoppen met vette snacks.

Het patatverbod ligt geheel in lijn met het koffieshopverbod binnen een straal van 500 meter van een school. Het is een waterbedmaatregel: waar je aan de ene kant de massa naar beneden drukt, stulpt die een eindje verderop weer naar boven. Als de gemeente Amsterdam snackbarhouders zo ver krijgt dat ze inderdaad hun poorten sluiten op de aangewezen tijden, gaan scholieren ergens anders heen en het is niet moeilijk om te bedenken waarheen. Naar de supermarkt!

Dat doen scholieren nu al en ik vermoed in veel groteren getale dan naar de snackbar. In mijn buurt is een middelgrote supermarkt en wel drie of vier middelbare scholen. Er is ook een snackbar, maar die ligt wat excentrischer, niet echt in de looproute. Die snackbar zal vast wel een scholierenclientele hebben, maar die valt in het niet bij de enorme zwerm scholieren die dagelijks met lunchtijd of gedurende tussenuren de ingang van de supermarkt blokkeren. Meestal staat er een medewerker om ze druppelsgewijs toe te laten, maar soms komen er ineens tientallen tegelijk binnen die irritant lange rijen vormen bij de kassa’s om een of twee dingetjes af te rekenen.

Elke keer weer verbaas ik me over wat ze kopen: kitkats, energydrink, drop, winegums, roze koeken, frisdrank. Alleen maar zoetigheid en soms een zak chips. Als het tussendoortjes waren, zou ik het nog kunnen begrijpen, maar het tijdstip en de hoeveelheden wijzen op lunch. Snoep als maaltijd, hoe krijg je het door je keel? Enfin, de oudjes in Las Vegas wilden ook niets liever dan zoetigheid.

Nederlandse jongeren zitten aan de gunstige kant van de obesitas-epidemie volgens een Europees vergelijkend onderzoek. Ze zijn (ongetwijfeld dankzij de fiets) ietsje minder dik dan hun leeftijdgenoten elders in Europa. Toch neemt suikerziekte onder jongeren toe: tien procent lijdt hieraan. Suiker is een groter probleem dan vet. Hoogleraar voedingskunde Martijn Katan toonde aan dat een broodje kroket niet ongezonder is dan een broodje oude kaas – ongeveer evenveel calorieën. Dagelijks snackbarbezoek hoort natuurlijk niet bij gezonde voedingsgewoonten. Maar ik vrees dat dagelijks supermarktbezoek om snoep en zoete drankjes te kopen nog veel erger is.

De feministische strijdbijl kan worden begraven, want de vrouwen hebben de oorlog gewonnen. Nooit eerder heeft het leven vrouwen zo toegelachen als in het eerste decennium van de 21ste eeuw en de toekomst ziet er uitgesproken zonnig uit. De transformatie van de vrouw als ondergeschikt, aan huis en haard gekluisterd wezen tot vrij en onafhankelijk individu, voor wie de wereld aan haar voeten ligt, voltrok zich in minder dan een halve eeuw. In haar boek The Richer Sex zet de Amerikaanse Lisa Mundy alle verworvenheden nog eens op een rijtje en laat zien dat de vrouwelijke achterstand op verschillende fronten zelfs verkeerd is in een voorsprong.

Vrouwen bevinden zich massaal op de arbeidsmarkt en beschikken vaker over een universiteitsdiploma dan mannen. Hun hogere opleiding geeft meer verdienpotentieel en nu al treedt in veertig procent van de gezinnen de vrouw als kostwinner op. Mundy interviewde een reeks stellen, waarvan de vrouw de meestverdienende was en de man ofwel een klein baantje had, ofwel thuis voor het huishouden en de kinderen zorgde. Een zuivere rolverwisseling dus en nog wel tot beider tevredenheid. Zou dit werkelijk de trend voor de toekomst zijn?
Ik betwijfel het ten sterkste en niet omdat ik vind dat vrouwen geen kostwinner horen te zijn of dat mannen niet geschikt zijn voor zorgtaken, maar omdat ik niet goed voor me zie hoe zo’n relatie van de grond komt. Hoe je ermee begint als het ware. Vroeger was het niet ongebruikelijk voor mannen om met een vrouw uit een lagere sociaal-economische klasse te trouwen. Dat komt bijna niet meer voor. Relaties worden aangegaan op basis van (economische) gelijkwaardigheid en gelijke inzet. Als je eenmaal met iemand bent verbonden, en je hebt al samen kinderen en een huis, is het begrijpelijk dat degene die het meeste geld kan verdienen dat ook doet. Het maakt niet uit of dat de vrouw of de man is. Mensen kunnen tenslotte ontslagen of ziek worden, andere tegenslag krijgen, of hun prioriteiten kunnen verschuiven, waardoor de algehele taakverdeling moet worden herzien.

Maar een relatie aangaan, waarbij de ongelijkwaardigheid (vrouw als topdog, man als underdog) al van tevoren zit ingebakken, ligt nog steeds niet voor de hand. Daarvoor is het traditionele liefdesscript te zeer ingesleten. Grofweg dicteert dit script: mannen vallen op schoonheid, vrouwen vallen op kracht. Alles relatief natuurlijk. Soms is maar een kleine flikkering van schoonheid of leukheid genoeg voor een man en hij wil ook echt geen domme vrouw – bovendien wil het oog van een vrouw ook heus wel wat. Maar een vrouw valt niet voor een man die zij als zwakker dan zichzelf beschouwt, en erger nog, een man valt niet gauw voor een vrouw die hij als sterker beschouwt. Kracht in deze vergelijking kan fysieke kracht betekenen, maar ook intelligentie, getalenteerdheid of geldverdienpotentieel.

Een vrouw die een man bewondert is al voor hem gevallen. Een man die een vrouw bewondert weet dat hij geen kans maakt. Als illustratie van dit hardnekkige patroon kan het groupie-verschijnsel dienen. Beroemde rocksterren en sporthelden hebben nooit gebrek aan jonge meisjes die hen bij de uitgang opwachten om zich aan hen te geven, ook al is het voor niet meer dan een vluggertje, terwijl vrouwen als Madonna, Lady Gaga, de tenniszusjes Williams nooit op die manier worden omzwermd door een horde op seks of een relatie beluste mannelijke fans. Hoog gestegen vrouwen hebben het moeilijk op de liefdesmarkt.

Down daten is de logische oplossing voor de vrouwelijke suprematie, maar het enthousiasme van Lisa Mundy ten spijt vrees ik dat er weinig van terecht zal komen. Een vrouw valt niet voor, althans in haar ogen, een sukkel.

Vorige week werd mijn schoonvader begraven. Het was droevig om afscheid van hem te nemen, maar de leeftijd die hij bereikt had (88) maakte dat de dag toch vooral in het teken stond van vrede en mooie herinneringen. De katholieke mis met orgelmuziek en zang was indrukwekkend en verheffend, precies de kracht van oude tradities. Voor sommige kleinkinderen was dit de eerste keer dat ze een echte begrafenis meemaakten en mijn dochter toonde zich na afloop verbaasd dat er tijdens de mis zo veel tijd werd besteed aan ‘dingen die niets met Bonpa te maken hadden’.

Haar ervaring beperkte zich vooralsnog tot seculiere crematies met het format muziek-toespraak-muziek-toespraak. In deze religieuze dienst vormden de toespraken van de nabestaanden niet de hoofdmoot, maar een toevoeging, een onderbreking van de handeling die bestond uit het oerpatroon van de katholieke mis: offerande, sanctus, consecratie, communie met alle bijbehorende gebeden en formules, af en toe zelfs even in het Latijn. Het ritueel kreeg, althans percentueel in tijd, voorrang boven de persoonlijke toespraken en dat was natuurlijk vreemd voor een jong iemand als mijn dochter die zonder religie is opgegroeid in een tijd waarin alle plechtigheden op maat en gepersonaliseerd worden voltrokken.

Toch groeien de religieuze en seculiere tradities steeds meer naar elkaar toe. In de klassiek katholieke dodenmis van vroeger was de overledene zelf nooit meer dan een figurant. Zijn of haar naam werd een paar keer genoemd op de geëigende plaatsen in de stroom van geprevelde gebeden en dat was het wel zo’n beetje. De overledene werd opgenomen in het allesverzwelgende ritueel waarmee de onsterfelijke ziel in Gods genade werd aanbevolen (In paradisum te deducant angeli) en de nabestaanden werden geacht daar troost uit te putten. Iets persoonlijks kwam er verder niet aan te pas. In deze mis hield de pastoor geen preek, maar vertelde hij een persoonlijk en aansprekend verhaal over de overledene, met als oogmerk ‘het vieren van zijn leven’. Daarmee verschuift het perspectief van het hiernamaals naar het leven op aarde.

Op mij als toehoorder heeft het gebruik van de jij-vorm tegenover een dode een buitensluitend effect.

De pastoor ging zelfs nog een stapje verder en sprak de overledene rechtstreeks aan. Hij begon beleefd met ‘u’ en switchte op zeker moment naar het meer vertrouwelijke ‘jij’. Dat was wel even verwarrend. De eerste twee keer dat hij ‘u’ zei dacht ik dat hij zich richtte tot de weduwe (mijn schoonmoeder), maar nee, hij sprak mijn schoonvader in zijn kist toe. Een ongelooflijk modernisme in een katholieke mis!

Een afscheidstoespraak houden in de tweede persoon enkelvoud is typerend voor zoals het er bij crematies aan toegaat. Je hoort het steeds vaker, ook van mensen van wie je nooit gedacht had dat ze dat zouden doen. Op mij als toehoorder heeft het gebruik van de jij-vorm tegenover een dode een lichtelijk pathetisch en ook een buitensluitend effect. Alsof ik getuige ben van een (semi-therapeutisch) onderonsje tussen spreker en overledene. Maar de toegesprokene kan het niet horen! Het publiek in de zaal wél, maar dat wordt subtiel in de rol van afluisteraar gemanoeuvreerd.

De enige reden die ik kan bedenken voor het gebruik van de jij-vorm bij crematies is dat sprekers in het aangezicht van de dood de noodzaak voelen zich tot iets hogers te richten. En omdat voor seculieren God niet bestaat, grijpen ze in hun wanhoop naar the next best thing, oftewel de ziel van de overledene die ergens boven de bijeenkomst zweeft en alles hoort. Jij zeggen tegen een dode is de seculiere vorm van bidden.

Natuurlijk gooi ik de mantel der liefde over die jij-toespraken, maar onder die mantel knerst de kitsch.