Beste Beatrijs,
Mijn moeder is een temperamentvolle dame van 78 jaar. Afgezien van een paar kleine ongemakken die haar leeftijd met zich meebrengt is ze gezond en energiek. Haar agenda puilt uit van de afspraken: concerten, musea, sporten, vrienden- en familiebezoek. Tegenover de buitenwereld is zij een vrouw van de wereld, tegenover mijn zus en mij (ik ben een man) is ze niet te genieten. Steeds komen de verhalen dat ze zo eenzaam is, nooit iemand ziet en blij is dat er weer een dag voorbij is. Iedere week gaat de opmerking wel weer over tafel dat het voor haar allemaal niet meer hoeft omdat haar man (mijn vader) er niet meer is. Intussen maakt ze plannen voor een nieuwe keuken, boekt een vakantie en organiseert dagjes uit met haar kleinkinderen.
Ik probeer niet te reageren op haar negatieve opmerkingen, maar ik word er boos van. Hoe veel mensen van haar leeftijd zijn er niet veel erger aan toe dan zij? Ik heb geprobeerd dit voorzichtig bespreekbaar te maken, maar haar vaste antwoord luidt ‘dat we geen idee hebben hoe moeilijk ze het heeft’. Is haar gedrag negeren de beste optie?
Moeder heeft het zwaar
Beste Moeder heeft het zwaar,
Negeren van uw moeders geklaag lijkt niet de beste optie. U negeert het al en dat helpt niet. Terwijl u niet in gaat op wat ze zegt (omdat u vindt dat het onzin is), bouwt u steeds meer woede bij uzelf op.
Ik raad u een tegenovergestelde strategie aan: besteed eens een sessie aan alleen maar luisteren naar haar. Neem de tijd en zeg tegen haar: ‘Mam, ik begrijp dat je het moeilijk hebt, ik wil daar graag meer van horen, vertel me waar je mee zit.’ Vervolgens geeft u haar uw volle aandacht en gaat u goed luisteren. U maakt geen tegenwerpingen. U vraagt bij elke algemeen verwoorde klacht naar specifieke voorbeelden en naar nog meer voorbeelden. Als zij over het verlies van haar man begint, dan laat u haar over hem uitweiden. Goede herinneringen, pijnlijke herinneringen, alles wat haar voor de geest komt. Bevestig haar het hele gesprek door zo veel mogelijk in haar negatieve gevoelens. Laat haar de hele emmer met somberheid uitkotsen en blijf met haar meegaan zonder tegengas te geven. Maak vooral geen relativerende opmerkingen. Toon begrip en voel mee. Houd dit vol tot ze er zelf genoeg van krijgt.
Ook mensen met onzinklachten moeten zich af en toe gehoord weten.
Misschien helpt dat. Misschien heeft uw moeder af en toe iemand nodig om zich op af te reageren en kan zij er op die manier weer een tijdje tegen. Misschien ontdekt zij gaandeweg haar klaagzang toch nog hier en daar een lichtpuntje. Hoe sterker zij wordt bevestigd in de uitzichtloosheid van haar bestaan, hoe eerder het idee bij haar de kop zal opsteken dat er ook waardevolle dingen zijn in haar leven. Op die manier geeft u haar de gelegenheid zichzelf te corrigeren, wat beter is dan wanneer anderen dat doen. Als dit niet werkt, blijft staan dat ook mensen met in andermans ogen onzinklachten zich af en toe gehoord moeten weten.
Heel goed advies. Als psycholoog kreeg ik eens een cliënte doorverwezen die bestempeld werd als drama queen. Door naar haar te luisteren verminderde haar behoefte om te overdrijven. Zo huilen kinderen ook harder als er geen troost komt.
Dit antwoord doet mij denken aan wat een psychiater, als directeur van een psychiatrische inrichting, ooit zei.
Bij sommige nieuwe patiënten vroeg hij of ze hem goed uit wilden leggen hoe ze zich voelden. Als ze dat gedaan hadden gaf hij feedback en vroeg ze nog eens uit te leggen hoe het ging. Dan nog een derde keer, heb je me nu alles verteld hoe je je voelt?
Ja? Denk je dan nu dat ik begrijp hoe jij je voelt? Ja?
Mooi, dus nu weet ik het en je hoeft het me niet meer elke keer te vertellen… ;)
Persoonlijk zou ik me eerlijk gezegd niet gehoord voelen door een psychiater die me drie keer mijn verhaal liet vertellen om vervolgens te komen met de reactie “Mooi, dus nu weet ik het en hoef je het me niet meer elke keer te vertellen.” Dat klinkt namelijk niet als echt luisteren, maar als een vorm van ‘in de val lokken’ en de boodschap is – als het inderdaad zo geformuleerd werd – eigenlijk: “Ik heb je lekker even laten zeuren, want dat heb je blijkbaar nodig, maar nu is het klaar.” Niet bepaald respectvol tegenover mensen die in alle kwetsbaarheid hun verdriet of pijn aan hun psychiater voorleggen.
Utrecht, je mist het punt. Het staat aan de behandeling in de weg als patiënten steeds in een slachtoffer rol kruipen en zeggen dat “je toch niet weet hoe ik me voel” “je begrijpt me niet” etc.
Dat schild, die afweerreactie moet je doorbreken. Het is jouw invulling om te doen alsof het niet serieus is en daarmee doe je mijns inziens de arts onrecht aan. De psychiater vraagt oprecht naar wat de patiënt beweegt en wil dat ook weten. Het doel daarvan is echter dus tweeledig: 1. weten hoe het zit. 2. zorgen dat de patiënt niet meer de afweerreactie kan gebruiken van “je weet toch niet hoe ik me voel.”
Het is dus niet zo binair. Het is niet of oprecht geïnteresseerd zijn of de patiënt munitie ontnemen. Het kan wel degelijk naast elkaar bestaan.
Mensen die klagen over kleine of onzinnige dingen laten domweg zien dat ze niet gelukkig zijn, ze weten alleen niet het hoe en waarom adequaat onder woorden te brengen. Maar hier is het nota bene helder als glas: mevrouw mist haar overleden man.
De psychiater uit het commentaar van @Leiden snapt het verschil niet tussen iemand aanhoren en iemand begrijpen. Mensen weten nooit hoe een ander zich voelt, woorden schieten altijd te kort. Ikzelf heb mijn eigen verhaal diverse malen aan psychologen/psychiaters voorgelegd, altijd kreeg ik te horen dat ik mijn verhaal zo helder en duidelijk kon vertellen, maar na verloop van tijd is me altijd weer gebleken dat ze er nauwelijks iets van hadden begrepen, er hun eigen invulling aan hadden gegeven, en dat laatste niet met mij bespraken. Klagen een schild/afweerreactie? De psychiater werpt een schild voor zichzelf op door te stellen dat hij de patiënt begrepen heeft en dus niet meer aan het twijfelen gebracht wil worden. De patiënt is zgn begrepen, krijgt een etiket opgeplakt en een therapie aangemeten, als de therapie niet aanslaat is dat de schuld van de patiënt die klaagt, klagen wordt zelfs als oorzaak gezien(!) van het falen van de therapie, klagen wordt geïnterpreteerd als onvoldoende vertrouwen hebben in de psychiater en dat kán natuurlijk niet…